Stemmen in een VW-busje vol modder: de Duitse verkiezingen

Waar de grote Duitse steden deze weken volhangen met kleurrijke posters van partijen die beloven „de politiek te veranderen” of „een modern Duitsland” te stichten, is er in Bad Neuenahr-Ahrweiler geen Wahlplakat te bekennen. In plaats daarvan hangen in deze stad in het westen van Duitsland flyers met informatie over waar men psychologische hulp of een maaltijd van het Rode Kruis kan krijgen. Ook hangen er her en der briefjes van mensen die dingen zoeken: van een verdwenen kat (Felix) tot bolderkarren en hele auto’s.

Twee maanden na de dodelijke overstromingen in Noordrijn-Westfalen en Rijnland-Palts is Bad Neuenahr-Ahrweiler (ruim 28.000 inwoners) nauwelijks bezig met de Bondsdagverkiezingen, maar vooral met opkrabbelen na het natuurgeweld. Talloze huizen zijn nog steeds onbewoonbaar, vrijwel alle cafés en restaurants zijn gesloten en in de straten liggen omgevallen verkeersborden, gebutste auto’s en kilo’s ondefinieerbaar puin. Ook de lucht is niet terug naar normaal. Er hangt een zurige geur van natte modder, ondanks de droogmachines die overal te horen zijn.

Na het Hochwasser, met ruim 180 doden de dodelijkste natuurramp in Duitsland in vijftig jaar, leek het er even op dat de overstromingen een belangrijk verkiezingsthema zouden worden. „Maar na twee weken waren ze ons alweer vergeten”, zegt de 68-jarige Evert van Hemert vanaf zijn veranda. Het huis ligt aan de oever van de Ahr, die op de late avond van 14 juli met geweld uit haar voegen barstte.

Van Hemert draagt een met zweetvlekken bespikkelde roze polo. Met een tuinslang spuit hij resten modder van tuingereedschap af („we komen hier af en toe om nog wat schoon te maken”). Achter hem is zijn onlangs gerenoveerde, met modder besmeurde huis zichtbaar. De kelder en de begane grond, die volledig waren ondergelopen, zijn bruin en leeg.

Lees ook dit artikel: In de getroffen Duitse dorpjes ruimen de bewoners alles zelf op. Zonder stroom

Er is hier niemand. Nu zijn we alleen

Inge van Hemert gepensioneerde

Van Hemert, een gepensioneerde tandtechnicus uit Nederland, is net als veel andere inwoners van het gebied gefrustreerd over de Duitse overheid. „De staat heeft het af laten weten met de preventie, de waarschuwingssystemen werkten niet goed, en met het herstel doen ze te weinig.”

Zijn eveneens gepensioneerde vrouw Inge van Hemert (68) – met blond haar, grote bril – komt het huis uit gelopen en valt hem in het Duits bij. „Er is hier niemand! De eerste weken waren er militairen en allerlei staatshulp, maar nu zijn we alleen.”

Ze gebaart naar de met puin bezaaide oever van de rivier en hun straat, waaraan alle huizen leegstaan. Het is er vrijwel uitgestorven. Elders in de stad zijn nog wel degelijk hulpverleners, agenten en vooral veel arbeiders aan het werk. Maar het zijn er beduidend minder dan in de eerste weken na de ramp. En als het donker wordt, vertrekken ze allemaal naar warmere plekken.

De teleurstelling maakt dat Inge van Hemert niet weet op wie ze deze Bondsdagverkiezingen moet stemmen. Voorheen stemde ze steevast op de CDU van scheidend bondskanselier Angela Merkel, maar ze vindt dat die partij onder de leiding van kanselierskandidaat Armin Laschet „niets doet”.

„Merkel had tenminste duidelijke ideeën”, zegt ze. „De huidige kandidaten praten alleen maar. Ze kwamen hier na de overstromingen vijf minuten langs en verdwenen daarna weer.”

Ook de SDP van Olaf Scholz, die de peilingen momenteel aanvoert in zowel kiesdistrict Ahrweiler als in heel Duitsland, vindt ze niets. „Hij heeft het verpest met het Wirecard-schandaal”, waarbij hij als minister van Financiën enorme fraude over het hoofd zag. Ze twijfelt nu tussen De Groenen en de liberale FDP.

Haar man mag als Nederlander niet stemmen („irritant”, vindt hij). Maar ook hij zou niet weten voor wie hij dit jaar zou moeten gaan. „Maar niet [de rechts-populistische] AfD hoor”, zegt hij gauw.

Tegen het coronabeleid

Ook Barbara Alex (54) twijfelt wat ze in het stemhokje zal doen, vertelt ze onder de toegangspoort van haar gasthuis en wijnproeverij Dautzenberg, in het oude stadshart van Ahrweiler. Ze draagt een blauw shirt en grote zilveren oorringen en praat met grote handgebaren. Voor haar speelt niet alleen de aanpak van de overstromingen een rol, ook is ze het steeds meer oneens met het coronabeleid, dat de toerismesector waarin ze werkt zwaar heeft geraakt.

„Het enige wat ik zeker weet, is dat er iets moet veranderen. We moeten andere partijen een kans geven om te laten zien of zij het beter kunnen”, vindt ze. Welke partij dat zou moeten zijn, weet ze nog niet.

Er zijn miljoenen beloofd, maar we zien er nauwelijks iets van

Barbara Alex eigenaar gasthuis

De zittende partijen, en bovenal de CDU, neemt ze vooral kwalijk dat de inwoners van het overstromingsgebied niet op tijd werden gewaarschuwd over de vloedgolf die op handen was.

„Ze wisten uren van tevoren dat het water binnen een paar uur hier zou zijn en ze hebben niets gedaan. Wij zaten helemaal vol met gasten, het is een wonder dat niemand is gestorven.” Verderop in de straat zijn volgens Alex zestien mensen om het leven gekomen die op het laatste moment hun auto uit een ondergrondse parkeergarage probeerden te halen.

Lees ook dit artikel: Twee weken na het water maakt broederschap plaats voor frustratie in Bad Neuenahr-Ahrweiler

Net als de Van Hemerts is Alex gefrustreerd over het gebrek aan steun bij het opruimen en over de lange wachttijden voor water, elektriciteit en gas. „Er zijn miljoenen beloofd, maar we zien er nauwelijks iets van. Mijn man en ik hebben samen 1.500 euro gekregen van de lokale overheid, maar dat is natuurlijk nooit genoeg om dit op te ruimen.” Terwijl ze spreekt, toont ze wat ooit met vijf sterren bekroonde vakantiewoningen waren, die nu van vloer tot plafond bruin zijn. Er hangt een weeïge geur en de lucht voelt nat. In de hoek ronkt een droogmachine.

Ook andere inwoners van Bad Neuenahr-Ahrweiler zeggen dat ze door de (overheidsreactie op) de Flutkatastrophe van politieke kleur zijn veranderd. Bijvoorbeeld de 82-jarige Karl Heinz Dittmann, die zijn huis verloor door de overstromingen en tijdelijk met zijn vrouw Rita (79) in een vakantiehuisje woont. Hij vertelt dat hij zijn stem al heeft uitgebracht en voor het eerst in jaren „voor iets anders” is gegaan. Welke partij zijn stem mocht krijgen, wil hij niet zeggen. „Maar ik ben niet de enige die van mening is veranderd, dus we gaan zien wat er gebeurt”, zegt hij onheilspellend. Anderen zeggen dit jaar helemaal niet te gaan stemmen; slechts een enkeling zegt bij dezelfde partij te blijven.

Stemmen in een bus

Niet alleen de keuzes, ook het stemmen zelf ziet er in het overstromingsgebied dit jaar anders uit. Zo stemt men in Bad Neuenahr-Ahrweiler niet in een keurig gemeentehuis of gezellig schoolgebouw, maar achter in een Wahlbus: een bemodderd Volkswagenbusje dat geparkeerd staat naast een sportveld, Aldi of kerkgebouw.

Door de overstromingen zijn de reguliere stemlokalen in de stad niet beschikbaar. Daarom heeft het kiesdistrict besloten zes Wahlbussen (‘stembussen’) in te zetten. De bussen staan vanaf deze week tot 24 september op verschillende plekken in en rondom Bad Neuenahr-Ahrweiler.

Het kiesdistrict verwacht volgens een woordvoerder dat de bussen zo’n 2.500 à 3.000 kiezers zullen trekken. Andere inwoners stemmen vooraf per post of kunnen op verkiezingsdag (26 september) terecht in twee stembureaus die dan in tijdelijke locaties worden opgetuigd.

„Doordat veel huizen onbewoonbaar zijn, konden we veel mensen niet zoals gewoonlijk per post bereiken”, vertelt de woordvoerder. „Daarom verspreiden we informatie over wie er mag stemmen en hoe via flyers en sociale media.”

Hij vermoedt – of hoopt – dat de meeste potentiële kiezers op die manier geïnformeerd worden. „Het is niet uit te sluiten dat de informatie niet bij iedereen terechtkomt.”

Inge en Evert van Hemert zijn nog niet bezig met de Wahlbussen, maar denken vooral na over wanneer ze weer terug kunnen naar hun woning aan de Ahr. „Pas in april 2022 hebben we weer gas”, zegt Evert. „En dan moeten we nog maar kijken hoe bang we zijn voor herhaling.”