‘Surge’: een dag lang op de rand van een psychose

Het Engelse woord ‘surge’ betekent onder andere vloedgolf of stroomstoot, en in de gelijknamige psychologische thriller van de Engelse regisseur Aneil Karia maakt elke scène hoorbaar, zichtbaar en voelbaar wat het betekent als je voortdurend van dat soort zintuigelijke pieken in je hoofd ervaart. Joseph werkt als beveiliger bij de security check op het Londense vliegveld Stansted, waar hij dagelijks stromen mensen en hun bagage voorbij ziet gaan en iedereen potentieel verdacht is. Hij is misschien nog wel zenuwachtiger dan de mensen die door de controle moeten.

Als we hem aan het begin van de film zien komen aanlopen temidden van de hectiek en de mensenmassa’s, denken we even dat hij zelf een passagier is. Misschien wel eentje die iets te verbergen heeft. En wie anders dan acteur Ben Whishaw kan dat spelen, iemand die we zowel kennen als Q in de James Bond-films, als de stem van beertje Paddington? Hij neemt het loopje aan van een schooljongen, zijn ogen flitsen nu eens schichtig heen en weer, en verdwijnen dan weer in de peilloze diepte die ergens in dat slungellichaam dreigt. Hij wordt niet voor niets een van de beste acteurs van zijn generatie genoemd. Want om een personage als Joseph, bij wie alles zich in zijn hoofd afspeelt, zijn angsten, zijn paranoia, zijn latente psychose een film lang intrigerend te houden zonder in overacteren te vervallen, dan moet je het vermogen hebben om de toeschouwer na één blik in de draaikolk van je innerlijk op te zuigen. Dat is extra belangrijk omdat regisseur Karia echt een ‘character driven’ thriller heeft willen maken. Het lijkt zijn stiel. Zo maakte hij eerder de zenuwslopende kortfilm The Long Goodbye (in zijn geheel te zien op YouTube) met acteur/rapper Riz Ahmed, waarin hij op vergelijkbare wijze de voortdurende racistische hoogspanning verbeeldde die de Brits-Aziatische gemeenschap ervaart.

Het verhaal van Surge behelst niet meer dan dat we Joseph een dag lang volgen tijdens een bijna-breakdown en een reeks impulsieve misdaden. Er wordt geen uitleg gegeven voor de overprikkeldheid die hij ervaart. We volgen hem door Londen, een beetje zoals in de clip ‘Bitter Sweet Symphony’ van The Verve. Botst hij tegen de wereld, of botst de wereld tegen hem aan? Dankzij een rusteloze camera en flitslichtmontage wordt de stad een metafoor voor het overvolle hoofd van een man die op barsten staat. Het is geen eenvoudige trip. Het is de sociaal-realistische versie van een hellevaart.