De coronapas: proportioneel of schending grondrecht?

‘Inperking van grondrechten van niet-gevaccineerden is te overzien’

Spontaan een terrasje pakken zit er voor de 1,8 miljoen niet volledig gevaccineerde Nederlanders straks niet meer in. Het kabinet maakte dinsdagavond bekend dat zij na 25 september een negatief testbewijs moeten tonen als ze cafés, bioscopen, voetbalstadions of theaters willen bezoeken.

Zo’n test is gratis, maar dat doet volgens veel niet-gevaccineerden weinig af aan het discriminatoire karakter van deze maatregel. Zij mogen niet zomaar naar binnen en een gevaccineerde wel. Die laatste wellicht zelfs met corona, want ook gevaccineerden lopen nog een beperkt risico om het virus op te lopen. Actiegroep Viruswaarheid kondigde nieuwe acties aan. Ongevaccineerden die zich ook niet willen laten testen, beweren op sociale media dat ze straks worden „geweerd” uit belangrijke delen van de samenleving.

Dat is wat overdreven, vindt Janneke Gerards, hoogleraar fundamentele rechten aan de Universiteit Utrecht. „De inbreuk op hun grondrechten is beperkt”, zegt ze.

Europese verschillen in coronapas: vaker verplicht in Italië, minder in Denemarken

In hoeverre is deze maatregel volgens u gerechtvaardigd?

„Bij een inbreuk op de grondrechten wil je als jurist eerst weten wat het doel is. Dat is voorkomen dat de IC’s in het najaar weer dreigen te overstromen. Dan zal je het aantal overdrachten binnen een samenleving die weer grotendeels opengaat beperkt moeten houden. Vooral omdat een aanzienlijke groep mensen niet is gevaccineerd. Zij lopen een veel grotere kans om het virus op te lopen en om er ernstig ziek van te worden. Dan is het niet onredelijk dat zij zich laten testen voordat ze ergens naar binnen gaan, waar ze andere gevaccineerden en vooral ongevaccineerden kunnen besmetten.”

De grondrechten van niet-gevaccineerden worden zo toch ingeperkt?

„Dat is maar de vraag. Het zijn geen essentiële voorzieningen waar ze niet meer zonder test naar binnen mogen. Bovendien is dat testen niet zo’n invasieve maatregel. Er wordt geen vloeistof ingespoten of iets dergelijks, dus de lichamelijke integriteit blijft beschermd, het is gratis en er zijn best veel testlocaties. De menselijke autonomie en het gelijkheidsbeginsel worden hiermee wel geraakt. Niet-gevaccineerden kunnen zich straks minder vrij bewegen dan mensen die wel gevaccineerd zijn. In die zin is er sprake van een inperking van hun grondrechten.”

Het inperken van grondrechten mag toch alleen als de noodzaak daarvan is aangetoond? We weten toch niet zeker dat de IC’s zullen overstromen als niet-gevaccineerden ongetest naar binnen mogen?

„Er zijn inderdaad geen harde maatstaven om de noodzaak van deze maatregel aan te tonen. Maar gezien de beperkte capaciteit in de ziekenhuizen en wat we weten over het virus valt wel te voorspellen dat dit een nuttige stap is.”

Is het niet vreemd dat een gevaccineerde mét corona straks wel ongetest naar binnen kan?

„De regel dat je thuis moet blijven en je moet laten testen als je klachten hebt, blijft gewoon gelden. Een gevaccineerde kan inderdaad ook corona hebben zonder het te merken. Maar de kans dat gevaccineerden het virus oplopen is minder groot en de kans dat zij het virus overdragen op andere mensen lijkt ook kleiner.”

Viruswaarheid zal naar de rechter stappen. Bestaat er een kans dat die dit van tafel veegt?

„Die kans lijkt me niet groot. Het belang hiervan kan waarschijnlijk worden aangetoond en de inperking van de grondrechten is te overzien.”

Wilmer Heck

‘Overtuig niet-gevaccineerden met informatie, niet met een coronapas’

Hans Westgeest, internist-oncoloog in het Amphiaziekenhuis in Breda, heeft moeite met de invoering van de coronapas. Begrijp hem niet verkeerd: „Ik ben sterk vóór vaccinatie en bepleit dat ook actief. Vaccins tegen corona werken, dat is bewezen. Maar de angst van de kleine groep die zich niet inent is zo groot dat die deze maatregel echt als een bedreiging ziet. Er zijn veel redenen te bedenken waarom mensen het vaccin (nog) niet willen. We moeten daar begrip voor hebben. Daarom vraag ik me af of de coronapas de manier is om de vaccinatiegraad te verhogen.”

Mensen kunnen zich toch gratis laten testen en zo toegang krijgen tot een café, theater of museum?

„Jawel, maar dat is veel gedoe. Je kunt niet even een zelftest doen voor zo’n groen vinkje in de coronapas. Je moet een officiële testuitslag hebben. En dat elke keer.”

Lees ook: Kabinet haalt hard uit naar vaccinweigeraars

Biedt de pas echte bescherming?

„Nee. Gevaccineerden kunnen alsnog anderen besmetten, maar hebben wel een groen vinkje in de QR-code. Al zijn ze gemiddeld minder besmettelijk dan ongevaccineerden. En mensen die niet zijn gevaccineerd kunnen in theorie immuun zijn doordat ze al corona hebben gehad. Maar zij hebben geen groen vinkje als ze het herstel niet kunnen bewijzen. Je zou ook bloed op antistoffen kunnen testen om immuniteit aan te tonen.”

Wat is het bezwaar verder?

„De noodzaak van de verplichting van die QR-code moet de overheid goed uitleggen. Ik kan dat niet uitleggen, want voor mij zijn autonomie van de patiënt en integriteit van het lichaam essentieel. De avondklok, die in januari inging, was ook een drastische maatregel, maar die gold wel voor iedereen. De verplichte QR-code benadeelt alleen de mensen die zich niet laten vaccineren. Dat vind ik wel een verschil.”

Wat is het doel van de coronapas?

„De overheid moet open en eerlijk zijn over dit soort maatregelen. Dat vergroot het vertrouwen. Het komt op mij over dat mensen worden verleid zich alsnog te laten inenten. Het doet denken aan december toen ouders zich gepiepeld voelden toen de basisschool weer dicht ging. Dat werd achteraf uitgelegd: niet omdat kinderen zo besmettelijk waren maar omdat de overheid ouders zo wilde dwingen om thuis te werken.”

In Frankrijk, waar de verplichte QR-code is ingevoerd, gingen mensen wel overstag voor de pas.

„Ik vind dat de verplichte coronapas uit te leggen moet zijn. Zeker met de beperkingen die ik zie, vraag ik me af hoeveel mensen je er in Nederland mee overtuigt.”

Hoe verhoog je de vaccinatiegraad dán?

„Het zou beter zijn als de overheid er alles aan deed om mensen die bang zijn voor het vaccin of andere redenen hebben om zich niet te laten vaccineren, met goede informatie te overtuigen.”

Frederiek Weeda