Vrouwen in Kabul moeten thuisblijven, tenzij een man hun baan niet kan doen

Vierde vliegtuig met Nederlanders via ‘Qatarroute’ geëvacueerd uit Afghanistan

Een vliegtuig met zeker 21 Nederlandse evacués uit Afghanistan is zondag in de Qatarese hoofdstad Doha aangekomen. Het is de vierde evacuatievlucht met daarop Nederlanders die sinds de volledige militaire terugtrekking uit het land, eind augustus, de hoofdstad Kabul heeft verlaten, zo laat een woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken weten.

Sinds medio augustus, toen Kabul in handen van de Taliban viel, evacueert Nederland eigen staatsburgers en Afghanen die de afgelopen decennia de Nederlandse missie in het land hielpen. Deze evacuaties kwamen stil te liggen toen de laatste Amerikaanse en NAVO-militairen het land eind augustus verlieten. Eerder deze maand bezocht toenmalig demissionair minister van Buitenlandse Zaken Sigrid Kaag (D66) de regio. Daar maakte de Nederlandse missie afspraken met de Taliban over de zogeheten Qatarroute, die bepaalt dat Nederlandse staatsburgers en hun families het land alsnog mogen verlaten via een vlucht van de luchthaven van Kabul naar Doha.

Met de vierde op zondag uitgevoerde evacuatievlucht, zijn deze maand in totaal zo’n zeventig Nederlandse staatsburgers en hun familieleden geëvacueerd. Een woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken laat weten dat Afghanen die de Nederlandse missie hielpen, maar geen Nederlands paspoort hebben, vooralsnog niet worden geëvacueerd. „Zij komen simpelweg het land niet uit”, aldus de woordvoerder. „De evacuatie van niet-Nederlanders gaat niet, het enige wat de Taliban toelaten, is het evacueren van Nederlanders en hun gezinnen.”

Hoeveel Nederlanders zich nog in Afghanistan bevinden, is niet duidelijk. Evenmin is bekend hoeveel Afghanen die de Nederlandse missie hielpen en daarmee in theorie kans maken op evacuatie, nog in het land zijn. Tot zaterdag konden deze Afghanen zich melden via een mailadres van het ministerie van Buitenlandse Zaken; de berichten die hier de afgelopen weken binnenkwamen, worden momenteel beoordeeld. Of deze Afghanen later nog kans maken op evacuatie, is onbekend. „Dat ligt aan de Taliban”, aldus de woordvoerder.

Vrouwen in Kabul moeten thuisblijven, tenzij een man hun werk niet kan doen

Vrouwen in de Afghaanse hoofdstad Kabul moeten voorlopig thuisblijven, tenzij hun werk niet gedaan kan worden door een man. Dat heeft Hamdullah Nomany, de nieuwe burgemeester van de stad en lid van de Taliban, zondag gezegd, zo meldt de Britse omroep BBC. Volgens de fundamentalistische beweging is het „noodzakelijk dat vrouwen een tijdje stoppen met werken”.

Als voorbeeld noemde de burgemeester de medewerkers van de gemeente Kabul zelf. Ongeveer duizend van de drieduizend gemeentemedewerkers zijn vrouw. Een onbekend aantal van hen mag vooralsnog blijven werken. „Bijvoorbeeld vrouwen die in de damestoiletten werken in de stad waar mannen niet mogen komen”, aldus de burgemeester.

Tijdens het vorige Talibanbewind (1996-2001) werden vrouwen nagenoeg uit het publieke leven geweigerd: zij mochten nauwelijks naar school, niet werken en mochten alleen met een mannelijke begeleider over straat. Nadat de Taliban Kabul vorige maand overnamen, stelde de fundamentalistische beweging de rechten voor vrouwen te zullen respecteren en bewegingsvrijheid „binnen het kader van de islamitische wet” mogelijk te maken.

Hoe het respecteren van vrouwenrechten er precies uit zou zien, was nog onbekend, al lijkt er in de praktijk weinig van terecht te komen. Zo riep de Taliban vrouwen eerder op binnen te blijven voor hun eigen veiligheid. Ook stelde de Hoge Commissaris van Mensenrechten van de Verenigde Naties Michelle Bachelet eerder deze week dat de Taliban hun belofte om vrouwenrechten te respecteren schonden. „In strijd met de garanties dat de Taliban de rechten van de vrouw zouden handhaven, zijn vrouwen de afgelopen drie weken geleidelijk uitgesloten van de publieke sfeer”, aldus Bachelet.

Rutte en Kaag betuigen spijt tijdens Kamerdebat

Demissionair premier Mark Rutte en Buitenlandse Zaken-minister Sigrid Kaag hebben hun excuses aangeboden voor het verloop van de evacuatie van mensen uit Afghanistan. Tijdens het Kamerdebat, dat tot diep in de nacht duurde, zeiden de bewindsvoerders dat ze de opmars van de Taliban hebben onderschat. „Wat ik zeg is dat wij kennelijk een gehele blinde vlek hebben gehad in hoe erg en hoe snel het zo erg zou worden”, zei Kaag, die de evacuatie weigerde te bestempelen tot „een totaal falen”.

Later voegde demissionair premier Rutte eraan toe spijt te hebben dat hij niet zichtbaarder is geweest in de nasleep van de val van Kabul. Volgens minister van Defensie Ank Bijleveld zal er alles aan gedaan worden om de 22 tolken die nog met hun gezinnen in Afghanistan zijn te evacueren.

Vanuit de Tweede Kamer werd er zeer kritisch gereageerd op hoe het demissionaire kabinet de evacuatie heeft aangepakt. De PvdA diende een motie van afkeuring in tegen de ministers Kaag en Bijleveld. Deze motie kreeg, ondanks steun van bijna de gehele oppositie, geen meerderheid. De SP diende een motie van wantrouwen in tegen Kaag, ook deze kreeg geen meerderheid. Donderdag wordt over de twee moties gestemd.

Kaag: kabinet handelde bij evacuaties op basis van verkeerde aannames

Het kabinet handelde „op basis van verkeerde aannames” bij de terugtrekking uit Afghanistan, waardoor de evacuaties van Afghanen en Nederlanders uit het land niet altijd goed zijn gegaan. Dat heeft demissionair minister van Buitenlandse Zaken Sigrid Kaag (D66) woensdag gezegd in debat met de Tweede Kamer. Volgens Kaag heeft Nederland „kennelijk een gehele blinde vlek” gehad „in hoe erg en hoe snel het zo erg zou worden”.

Nederland werd verrast door de snelle opmars van de Taliban, de rappe val van Kabul en de „relatieve zwakte” van de Afghaanse strijdkrachten, zei Kaag. „We hadden meer verwacht van de standvastigheid en de training.” Daarnaast dacht het kabinet dat commerciële vluchten langer door zouden kunnen gaan en werd een verkeerde inschatting gemaakt van de veiligheidsrisico’s rondom het vliegveld van de hoofdstad. Daar ontstond in de laatste dagen van de militaire aanwezigheid chaos, waardoor veel evacuaties moeizamer verliepen. Ook heeft de grote Nederlandse afhankelijkheid van de Amerikaanse troepen „de planning op negatieve wijze geschaad”, aldus Kaag.

De Tweede Kamer debatteert vanavond over de chaotische terugtrekking uit Afghanistan en dito evacuaties van Nederlanders en Afghanen die voor Nederlandse missie in het land hebben gewerkt. Tijdens de evacuaties haalde de regering bijna 1.900 mensen uit het land. Zeker 22 tolken en hun gezinnen zijn achtergebleven. Hoe groot de totale groep van Afghanen is die in aanmerking zou komen voor Nederlandse evacuatie, is niet bekend.

Tweede Kamer wil inzicht in communicatie ambassade en ministerie, debat uitgesteld

De Tweede Kamer wil inzicht in de communicatie tussen de Nederlandse ambassade in Kabul en het ministerie van Buitenlandse Zaken voorafgaand aan de opkomst van de Taliban in Afghanistan. Aanleiding is berichtgeving in de Volkskrant woensdag, waarin de krant meldt dat de ambassade al in het voorjaar van 2020 aan het ministerie had gevraagd om voorbereidingen te treffen voor de evacuaties van lokale medewerkers op de ambassade, als de Taliban snel zouden oprukken. Volgens de Volkskrant werd er lange tijd niets met die informatie gedaan.

SP-Kamerlid Jasper van Dijk deed woensdagochtend een oproep tot inzicht in de stukken en wil dat die voor het debat dat voor woensdag gepland staat naar de Kamer worden gestuurd. Onder meer VVD, CDA D66, ChristenUnie, Groenlinks en de PvdA steunden dit verzoek. Het debat in de Tweede Kamer naar aanleiding van de evacuaties uit Afghanistan zou eigenlijk om 11.30 uur beginnen, maar is nu uitgesteld tot 14.00 uur.

Ook een verzoek van voormalig CDA’er Pieter Omtzigt, die woensdag weer aanwezig is in de Tweede Kamer, kon op een meerderheid rekenen. Hij vroeg om meer informatie te ontvangen over de draaiboeken die het ministerie had voor worstcasescenario’s.

Lees ook: Afghaans ambassadepersoneel begrijpt niet waarom Nederland zo lang wachtte met evacuatie

Nederland haalt tientallen uit Afghanistan gevluchte evacués op uit Pakistan

Een Nederlands vliegtuig zal woensdag een groep van zo’n vijftig evacués ophalen die uit Afghanistan naar Pakistan zijn gevlucht. Zij verbleven de afgelopen weken op de Nederlandse ambassade van de Pakistaanse hoofdstad Islamabad. Naast deze groep zitten op de vlucht honderd andere evacués die naar andere EU-lidstaten zullen reizen, zo maakt het ministerie van Buitenlandse Zaken bekend.

Volgens het departement gaat het om een eenmalige chartervlucht. Het is niet mogelijk om de evacués via commerciële lijnvluchten te laten komen, omdat een deel van de groep daarvoor niet over de benodigde documenten beschikt. De Europese Unie vergoedt een deel van de kosten, omdat er ook andere EU-burgers meevliegen.

De groep evacués bestaat uit Nederlanders met Afghaanse familieleden en Afghanen die werk voor de Nederlandse overheid hebben verricht. Dit zijn volgens Buitenlandse Zaken voornamelijk tolken. Eerder werd bekend dat veel andere Afghanen die voor Nederland hebben gewerkt in Afghanistan moeten achterblijven. Het ministerie raadt hen af om alsnog naar Pakistan te vluchten. Achter de schermen wordt gewerkt aan het herstel van vliegverbindingen, aldus Buitenlandse Zaken.

Kabinet: grote groep Afghanen is voorlopig niet te evacueren

Voorlopig kunnen nog niet alle Afghanen die voor Nederland hebben gewerkt worden geëvacueerd. Wel wil het kabinet „een bijzondere inspanning leveren” om deze mensen alsnog op te halen. Dat blijkt uit een brief van het demissionaire kabinet aan de Tweede Kamer op de vooravond van het debat over de chaotische evacuaties uit Kabul.

In de brief heeft het kabinet het over zeventig mensen die opgeroepen waren voor evacuatie, maar die de laatste evacuatievlucht niet konden bereiken. Sinds de overname van de Taliban is het volgens het kabinet niet altijd meer mogelijk om deze mensen naar Nederland te halen. Mensen die alleen de Afghaanse nationaliteit bezitten hebben de toestemming van de Taliban nodig om het land te verlaten. „Op dit moment is dat nog niet het geval”, aldus het kabinet.

Mensen die geëvacueerd wilden worden door Nederland konden hun hulpverzoeken sturen naar een mailbox van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Hierop zijn inmiddels ruim 23.000 mails ontvangen, al zitten hier volgens het ministerie veel dubbele verzoeken tussen. Vanaf vrijdag worden berichten die op deze mailbox binnenkomen niet meer in behandeling genomen.

Verder zijn er waarschijnlijk nog 22 tolken met hun gezinnen achtergebleven in Afghanistan. Met een deel van hen is nog contact. Er zijn tijdens de evacuaties 1.897 mensen door de Nederlandse regering uit Afghanistan gehaald, onder wie 436 tolken, Afghanen die voor een militaire of politiemissie hebben gewerkt en hun gezinsleden.

Ondanks de moeilijke omstandigheden benadrukt het kabinet dat het zich inspant om „Afghanen die zich in een acute of schrijnende situatie bevinden als gevolg van hun werkzaamheden met en voor Nederland” bij te staan.

Amerikaanse buitenlandminister: langer blijven had geen verschil gemaakt

Volgens de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken had het geen verschil gemaakt voor Afghanistan als troepen uit de Verenigde Staten langer waren gebleven. „We hebben de juiste beslissing genomen door Amerika’s langste oorlog te beëindigen”, zei hij maandagavond. Blinken wees erop dat de terugtrekking niet het plan was van de regering van president Biden. „Wij erfden een deadline, niet een plan”, zei hij.

Blinken reageerde maandag voor het eerst in het Congres op de terugtrekking van de VS uit Afghanistan. Tijdens een drie uur durende hoorzitting in de Buitenlandse Zaken-commissie werd Blinken onderworpen aan kritische vragen van met name Republikeinse Congresleden, die het ontslag eisten van Blinken vanwege het chaotische vertrek en de snelle overname van de Taliban, zo melden Amerikaanse media.

Hoewel het evacueren van Amerikaanse burgers tijdelijk is stilgelegd vanwege mazelenuitbraken op drie verschillende militaire bases, gaan de VS onverminderd door met het ophalen van Amerikanen. Blinken zei dat er nog ongeveer honderd Amerikaanse burgers in Afghanistan zijn die daar weg willen. Daarvoor moet er gecoördineerd worden met de Taliban. In zijn verdediging benadrukte Blinken dat er met de nieuwe machtshebbers overlegd zal moeten worden. „Het is de de facto regering van Afghanistan. Dat zijn gewoon de feiten”, zei hij. In de bijna twintig jaar dat de oorlog in Afghanistan duurde kwamen ruim 2.400 Amerikaanse militairen om het leven en zeker 100.000 Afghanen.

Correctie (14 september 2021): In een eerdere versie van dit artikel stond dat in de oorlog in Afghanistan zesduizend Amerikaanse militairen om het leven kwamen. Dat klopt niet: het waren er ruim 2.400. Dat is hierboven aangepast.

‘Taliban maakten burgerslachtoffers bij aanval op Panjshirvallei’

De Taliban hebben, ondanks eerdere beloften geen burgerslachtoffers te maken, meerdere mensen in Panjshirvallei geëxecuteerd. Dat schrijft de BBC op basis van eigen onderzoek. Het zou gaan om ten minste twintig burgers die niets te maken hadden met de gevechten tussen de Taliban en de opstandelingen in het bergachtige gebied.

Zo heeft de BBC beschikking over beelden van een executie van een man door Talibanstrijders, terwijl omstanders roepen dat het om een burger gaat. Een van de andere slachtoffers van de Taliban zou een winkelier zijn geweest die weigerde te vluchten voor de nieuwe machthebbers in Afghanistan. Volgens getuigen vertoonde zijn lichaam sporen van marteling.

Eerder had een woordvoerder van de Taliban juist gezegd dat burgers moesten doorgaan met hun dagelijkse leven. „Als ze winkelier zijn, kunnen ze naar hun winkels gaan. Als het boeren zijn, kunnen ze naar hun boerderijen gaan. We zijn hier om hen, hun levens en hun families te beschermen”, zei deze woordvoerder. Volgens de BBC tonen de getuigenissen aan dat burgers echter niet beschermd worden.

Ondertussen zou een grote vluchtelingenstroom op gang zijn gekomen in de Panjshirvallei. De regio was het laatste gebied dat nog niet in handen was van de Taliban. Naast opstandelingen onder leiding van commandant Ahmad Shah Massoud waren er militairen uit het Afghaanse leger naar de vallei gekomen om te helpen met het verzet tegen de Taliban. Na heftige gevechten zou een groot deel van het gebied nu weer onder controle van de Taliban staan.

Welkom in dit blog

In dit blog houdt NRC de belangrijkste ontwikkelingen bij in de nasleep van de verovering van Afghanistan door de Taliban. Nederland en andere westerse landen proberen nog steeds eigen burgers en Afghanen uit het Centraal-Aziatische land te evacueren. Intussen hebben de Taliban hun regering gevormd, regels rondom vrouwenonderwijs ingevoerd en zijn er berichten over neergeslagen demonstraties. De internationale gemeenschap heeft maandag voor ruim 1,1 miljard dollar (930.000 miljoen euro) aan hulp voor Afghanistan toegezegd.

Lees hier het vorige blog terug