Zolang de staat je niet injecteert, is het drang

Het verschil tussen ‘dwang’ en ‘drang’? Nee? U bent niet de enige. Hugo de Jonge (CDA), minister van Volksgezondheid en als zodanig hoofd coronazaken, meldde in augustus in een debat met de Tweede Kamer over het stimuleren van vaccinaties dat hij er ook niet uitkwam. „Dwang is als je het verplicht. Maar drang? Dan zou ik een beetje moeten gaan filosoferen over de vraag wat drang is. Dat weet ik niet.”

Op het bureau van De Jonge lag een pasklaar antwoord. De Gezondheidsraad had, in februari van dit jaar, op zijn verzoek een rapport opgesteld waarin de vele routes naar een hoge vaccinatiegraad stonden uitgetekend – en de ethische vraagstukken die daarbij horen.

Van dwang, schrijft de Gezondheidsraad, „is slechts sprake als iemand geen enkele keuze heeft om zich aan vaccinatie te onttrekken”. Maar bij drang wordt het snel troebel. „Van drang is sprake wanneer iemands beslissingsruimte wordt ingeperkt of zodanig wordt beïnvloed dat diegene feitelijk minder keuzevrijheid heeft.” Voorbeelden: financiële prikkels, sancties, psychologische beïnvloeding.

Drang, kortom, is bijna alles dat de mens een bepaalde richting in duwt. Sterker: de Gezondheidsraad ziet zelfs een vaccinatieplicht niet als dwang maar als drang, zolang degene die zich er niet aan houdt eraan kan ontkomen door een straf te aanvaarden – zoals een boete of een celstraf. Ook dat is immers een keuze. Pas als de staat zijn burgers hoogstpersoonlijk komt injecteren, dán is het dwang.

Drang of dwang? Hoever wil het kabinet gaan om de vaccinatiegraad op te krikken?

Dat schuurt. Dwang mag dan vervelend zijn, drang voelt geniepig. Wie aandringt wíl iets van je opeisen, dat is duidelijk, maar wat het erger maakt is dat diegene dat zelden zo uitspreekt. Het is de logica van een opdringer, of van een voordringer: je kunt ze wel van je afslaan, maar dat levert vaak alleen maar meer gedoe op. Nee, zegt de cynische toeschouwer, dan dwang: dan weet je in elk geval waar je aan toe bent.

Niet zo gek dat De Jonge zich daar niet aan wilde branden. Hij spreekt nu wijselijk van een ‘directe vaccinatieplicht’ en een ‘indirecte vaccinatieplicht’: daarvan is pas sprake als het geheel of praktisch onmogelijk is om niet gevaccineerd te zijn.

Die definitie geeft hem alle ruimte om extra regels in te voeren die het leven van ongevaccineerden minder prettig maken, zoals het verplichten van toegangsbewijzen voor evenementen, en mogelijk ook in de horeca en voor kunst en cultuur, die een vaccinatie of een betaalde test vereisen. Drang, zou de Gezondheidsraad zeggen, maar dat woord zal De Jonge niet in de mond nemen.

Soms weten politici woorden om te buigen. Niemand wilde een ‘klimaatdrammer’ zijn, totdat D66’er Rob Jetten het woord op een T-shirt liet afdrukken en het begrip zich toe-eigende. Op enthousiaste zelfbenoemde ‘vaccinatiedrammers’ hoeven we vooralsnog niet te rekenen.