Nadere details over de dag dat Rutte bijna viel

Aan media-aandacht over de kabinetsformatie geen gebrek, zelf laat ik me ook niet onbetuigd, maar soms denk je: waarschijnlijk weten we nog geen fractie van wat er binnenskamers allemaal is gebeurd. Zo ving ik laatst dankzij keepersgeluk een paar onbekende details op over de uren voorafgaande aan het geruchtmakende debat, 1 april, over Mark Rutte. Dit nadat verkenner Kajsa Ollongren (D66) eind maart was gefotografeerd met een formatiestuk onder de arm: ‘positie Omtzigt, functie elders’.

Rutte ontkende bijna meteen tegen Nieuwsuur dat hij met verkenners Ollongren en Annemarie Jorritsma (VVD) over Pieter Omtzigt had gesproken. De verkenners bevestigden dit. Maar op de ochtend van 1 april kwam een gespreksverslag vrij waaruit bleek dat de premier dit wel degelijk had gedaan. Zo had hij nog enkele uren om zijn verdediging in het debat uit te denken: hij was dat, zei hij, vergeten.

Alleen: er blijkt zich die ochtend een complicatie te hebben voorgedaan. Ollongren, vertrokken als verkenner maar in functie als demissionair minister van Binnenlandse Zaken, vond dat ze na al het gehannes ook moest aftreden als bewindsvrouw. Zij besprak het met D66’ers en belde er vóór het debat over met Rutte.

Voor de premier levensgevaarlijk: als zij die ochtend vertrok wegens haar onwaarheid, werd de druk op hem nóg groter. Maar Rutte had geluk: Ollongren besloot het debat af te wachten. Wel liet ze haar partij weten dat ze alsnog zou aftreden mocht de Kamer ook de aanval op haar openen.

Vandaar dat de D66-fractie, geleid door Sigrid Kaag, de principe-afspraak maakte dat ze een eventuele motie van wantrouwen tegen partijgenoot Ollongren zou steunen. Maar de Kamer, gefixeerd op Rutte, was relatief mild voor Ollongren: een motie van wantrouwen tegen haar bleef achterwege. Pas in de weken na het debat begrepen oppositieleiders via de D66-top welke kans zij gemist hadden.

We kunnen dus veilig stellen dat de premier die dag nóg dichter bij de afgrond stond dan we toentertijd al wisten. En dan te bedenken dat je nu in D66 hoort dat Ollongren, eerder Ruttes hoogste ambtenaar op Algemene Zaken, in deze formatie een belangrijke adviseur van Kaag is.

En trouwens: bij het teruglezen van het aprildebat viel me ook weer op dat de Kamer destijds niet heeft kunnen ophelderen welke politicus of ambtenaar de tekst ‘Omtzigt, functie elders’ op papier zette. Toch geen detail.

Maar zo weinig weten we dus nog.

Je zou bijna hopen dat Omtzigt, vanaf deze week terug in Den Haag, er zelf zijn niet geringe speurderscapaciteiten op loslaat.