Bredere inzet coronapas moet vaccinatiegraad opstuwen, hoopt het kabinet

Nee, het is écht niet het hoofddoel, maar demissionair minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid, CDA) hoopt wél dat een hogere vaccinatiegraad het „neveneffect” wordt van de coronapas. Het kabinet zal dinsdag aankondigen dat die pas veel breder wordt ingezet dan tot nu toe – ook bijvoorbeeld in de horeca en de bioscoop is straks een vaccinatiebewijs of een negatief testbewijs nodig.

De hoofdboodschap van de persconferentie deze dinsdag lijkt te worden dat een stap in de richting van het ‘oude normaal’ wordt gezet: de anderhalve meter afstand wordt afgeschaft. Maar andere maatregelen die het kabinet hoopte af te schaffen, zoals het thuiswerkadvies en de mondkapjesplicht in het openbaar vervoer, blijven wel. Toegangsbewijzen in onder meer de horeca moeten voorkomen dat het aantal besmettingen toch weer te hard gaat oplopen.

Dat laatste is een omstreden maatregel: eerder al wilde het kabinet bezoekers laten betalen voor de ‘toegangsbewijzen’ – een test zou 7,50 euro kosten en alleen nodig zijn voor bijeenkomsten met meer dan 75 personen. Daar was een krappe meerderheid in de Tweede Kamer voor (van VVD, D66, CDA en Volt, samen 76 zetels). Die meerderheid was zo fragiel, dat onduidelijk was of die wel houdbaar was als erover gestemd moest worden. Donderdag moet in een debat in de Tweede Kamer blijken of er een meerderheid is voor gratis testen, waar dan wel vaker om gevraagd zal worden. Volt wil nog niet op het voorstel reageren, andere partijen die het aan een meerderheid kunnen helpen, zoals GroenLinks, zitten met vragen.

Vaccinatiegraad hoog genoeg

Dat het testen voor toegang zo breed wordt ingezet, roept bovendien de vraag op wanneer de vaccinatiegraad hoog genoeg is om het normale leven weer op te pakken. In Nederland heeft die een niveau bereikt waar het kabinet lange tijd alleen van kon dromen: 85 procent van de volwassen inwoners van Nederland is gevaccineerd.

Toch zijn volgens het RIVM nog zo’n twee miljoen mensen vatbaar voor het virus. Zij hebben geen immuniteit opgebouwd omdat zij niet op het vaccin reageren of omdat ze niet zijn gevaccineerd. Dat kan nog leiden tot tienduizenden ziekenhuisopnames. Het kabinet zet daarom nu in op een vaccinatiegraad boven de 90 procent onder volwassenen.

Lees ook: Op Urk haalde pas 27 procent van 12-plussers een prik

Ook het Outbreak Management Team sprak afgelopen vrijdag over de vraag hoe hoog de vaccinatiegraad moet zijn. Het advies is nog niet openbaar. OMT-leden willen er niets over kwijt, sommigen willen wel hun persoonlijke mening geven. Andreas Voss, hoogleraar infectiepreventie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, ziet niets in het noemen van een percentage: „Dat leidt alleen maar af”, zegt hij; het beeld kan over een paar maanden anders zijn door een nieuwe virusvariant. En, zegt hij, een hoog percentage zegt niet alles. „We hebben nu al een hoge vaccinatiegraad maar de verdeling is niet goed. Er zitten te veel gaten in, bijvoorbeeld bij jongeren, die een belangrijke rol spelen bij het circuleren van het virus.”

Marc Bonten, hoogleraar moleculaire epidemiologie van infectieziekten aan het UMC Utrecht, heeft wel een percentage in gedachten. „Als de vaccinatiegraad net zo hoog is als bij mazelen, hebben we geen problemen meer in de ziekenhuizen. Dan is 95 procent van de mensen gevaccineerd. Dan kunnen er onmogelijk nog vijfhonderd mensen tegelijk op de IC terechtkomen.”

Hoe die vaccinatiegraad moet worden opgekrikt, zeggen Voss en Bonten, moet de overheid bepalen. Het ministerie probeert onder meer vaccinatie zo laagdrempelig mogelijk te maken. Een afspraak maken is op veel locaties niet meer nodig en er gaan prikbussen wijken in waar de vaccinatiegraad laag ligt. Maar dat heeft nauwelijks nog effect: de afgelopen weken steeg de vaccinatiegraad met slechts 0,2 tot 0,3 procentpunt.

Het RIVM deed de afgelopen tijd onderzoek naar de 15 procent die zich niet liet vaccineren: wie zijn dat precies? Deels is dat al bekend. Het gaat met name om jongeren, bewoners van achterstandswijken en inwoners van de bijbelgordel. Het onderzoek moet een gedetailleerder beeld geven en duidelijk maken of deze doelgroepen alsnog te overtuigen zijn. Het is volgens een woordvoerder van het ministerie van VWS een strategie van de lange adem: „Het zal zeker niet zo snel gaan als de massavaccinatie van de afgelopen maanden.”

Lees ook hoe het kabinet steeds iets opschuift naar vaccinatiedrang

Maatregelen die verder gaan

Minister Hugo de Jonge hoopt dat het systeem met het toegangstesten een „stimulans” is voor ongevaccineerden om zich te laten inenten. Hij noemt dat een „mooi effect”, maar wil het géén doel noemen. Dat is opvallend, omdat De Jonge eerder zei maatregelen te overwegen die verder gaan. Zo speculeerde hij in een Kamerdebat in augustus al over een mogelijke vaccinatieplicht voor zorgmedewerkers die met kwetsbare mensen werken. Op de vorige coronapersconferentie wierp hij zelf de vraag op in hoeverre de vrijheid van de één de vrijheid van de ander mag beperken. Hij ging daarover met experts in gesprek, zei hij, waarover naar verwachting komende week meer wordt bekendgemaakt.