Texaanse hartslagwet ondermijnt meer dan het recht op abortus

Dat vrouwenrechten in de Verenigde Staten onder zware conservatieve druk staan, is al enige tijd een gegeven. Vooral Republikeinse staten proberen het recht op abortus met zogeheten ‘hartslagwetten’ zo ver mogelijk in te perken. Zodra een foetus een registreerbare impuls geeft, wat vanaf zes weken kan, is iedere abortus een misdrijf, ook als het incest of verkrachting betrof. Dat komt neer op een totaal verbod – zes weken is niet lang genoeg om zwangerschap te kunnen vermoeden.

Daarmee wordt de vrouw opgezadeld met een reproductieplicht – ze is feitelijk de beschikkingsmacht kwijt over haar lichaam, verkracht of niet. Een onacceptabele inperking van haar grondrechten, die niettemin in opmars is. Ook in Europa, waar de ‘pro life’ -beweging afschaffing van de bedenktijd bij abortus in Nederland vooralsnog verhinderde.

Lees ook: De anti-abortusbeweging in de VS wordt zelfverzekerder

Tot nu toe werden dergelijke hartslagwetten in de VS in het federale rechtsstelsel aangevochten en ongrondwettelijk verklaard. Immers in strijd met het Roe v. Wade arrest uit 1973, waarin het Hooggerechtshof vrouwen het recht gaf zelf te beslissen over het onderbreken van de zwangerschap. Althans tot het moment dat de foetus levensvatbaar was, bij zo’ n 22 tot 24 weken. Sindsdien is abortus ‘rechtersrecht’ gebleven – het arrest is nooit vastgelegd in federale wetgeving.

De hartslagwet die de staat Texas echter in mei aanvaardde, heeft een bredere betekenis. Niet alleen omdat het Hooggerechtshof, volgens één rechter uit de minderheid, de kop in het zand stak – en de kans miste een flagrant onconstitutionele wet te schrappen. Dat duidt uiteraard op onenigheid. Niet onverwacht, gezien de recente benoemingen van conservatieve rechters door oud-president Trump.

Wat pas echt ongerust maakt, is dat het Hooggerechtshof de juridische route die Texas koos om z’n anti-abortuswet immuun te maken voor tegenstanders voorlopig intact liet. Door het wegkijken van het Hooggerechtshof kon deze wet ook in werking treden, vanaf deze maand. En daarmee is een precedent geschapen dat bijna bedreigender is dan het verlies van het recht op abortus.

De Texaanse wetgever kiest voor een wijze van handhaving die, indien door andere staten overgenomen, de rechtsstaat in de VS zélf kan ondermijnen. De hartslagwet stelt iedereen in de VS in staat om Texanen die een abortus uitvoeren, erbij assisteren, steunen of er behulpzaam bij zijn, civiel te dagvaarden. De aangeklaagde dient, indien aansprakelijk bevonden, 10.000 dollar te betalen plus proces- en advocaatkosten van de klager. Zoiets zou elders makkelijk als misbruik van (proces)recht kunnen kwalificeren: het gebruik van recht simpelweg om een ander te schaden, in dit geval door een prijs op diens hoofd te zetten.

Feitelijk wordt hier een burgerwacht tegen abortusartsen en -helpers uitgelokt, waar praktisch, financieel of logistiek geen verweer tegen mogelijk is. De legale abortuspraktijk in Texas is dan ook in één keer tot stilstand gekomen, op basis van een wet die overduidelijk onrechtmatig is en onconstitutioneel. De Texaanse hartslagwet inspireert intussen andere pro life-staten die hetzelfde doel hebben. En het kan Democratische tegenstanders ertoe brengen terug te slaan, door op dezelfde voet bijvoorbeeld het particuliere wapenbezit in Republikeinse staten te laten aanpakken. Met eigen juridische ‘milities’. Het is een droevig gezicht – polarisatie maakt veel kapot. Niet alleen het recht op abortus, maar ook de integriteit en de cohesie van de Amerikaanse rechtsstaat.