Debat persveiligheid: Kamermeerderheid ziet PVV en FVD als onderdeel van het probleem

„De urgentie die ik al voelde”, zei demissionair minister Ferd Grapperhaus (Justitie, CDA) donderdag tijdens het Kamberdebat over persveiligheid, „is met een factor, zeg, tien toegenomen in de afgelopen acht maanden.”

De moord op Peter R. De Vries hing als een schaduw over het debat, al werd meermaals opgemerkt dat de misdaadjournalist vermoedelijk omgebracht is wegens zijn rol als vertrouwenspersoon van de kroongetuige in het Marengo-proces.

De dreiging van de georganiseerde criminaliteit treft niettemin ook misdaadjournalisten John van den Heuvel (De Telegraaf) en Paul Vugts (Parool). „Er is één gemene deler: het is volstrekt onacceptabel”, stelde Joost Eerdmans van JA21 vast. Mirjam Bikker (ChristenUnie) constateerde een dreiging van criminelen die ertoe leidt dat „het licht straks niet meer schijnt op hun duistere praktijken”.

Aanleiding voor het debat vormde de verheviging van geweld en intimidatie in de afgelopen jaren, zoals geconstateerd door de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid en belangenorganisaties als journalistenvakbond NVJ en het daaraan gelieerde initiatief Persveilig. De incidenten worden heviger van aard, ook buiten de misdaadverslaggeving. Zoals de brandstichting bij Sikkom-blogger Willem Groeneveld vorige maand en, afgelopen voorjaar, een poging tot doodslag aan de rand van een boerenerf in Lunteren. Daarbij werden een persfotograaf en zijn vriendin in hun auto op de kop in de sloot gezet door een shovelbestuurder.

Lees ook: Hoe een Groningse blogger doelwit werd van corona-extremisten

‘Tuig van de richel’

De afkeer voor bedreiging van en geweld tegen journalisten werd eensluidend beleden, maar tot ergernis van een ruime Kamermeerderheid deden rechts-radicale fracties geen afstand van eerdere uitspraken. „Ik kijk naar de collega’s van PVV en FVD”, zei Corinne Ellemeet (GroenLinks). „Als er gesproken wordt over ‘tuig van de richel’ of dat journalisten ondermijnend werken, dan doet dat iets met de veiligheid van journalisten.” Begin juni tweette PVV-leider Geert Wilders: „Journalisten zijn – uitzonderingen daargelaten – gewoon tuig van de richel.” Hij kreeg bijval van Forumvoorman Thierry Baudet.

Gidi Markuszower (PVV) wees op wetsvoorstellen waarbij zijn partij „altijd is opgekomen voor journalisten” en dat Wilders „best eens mag terugduwen”. In plaats van over „de bescherming van heldhaftige misdaadverslaggevers” te spreken, „hebben we het over woordjes in een tweet”. Ellemeet hoorde „zelden zo’n hypocriet betoog”.

Grapperhaus veroordeelde „de dubbelzinnigheid”. De tuig van de richel-tweet was een reactie op een NRC-publicatie over beschuldigingen van seksueel misbruik en intimidatie door PVV-Kamerlid Dion Graus. „Je moet ondubbelzinnig zeggen: dit is vrijheid. We zijn het erover eens dat vrijheid een groot goed is, maar dat betekent ook dat je het laat welgevallen als het je niet welgevallig is.” Toen er geen interruptie kwam concludeerde hij dat „iedereen het hierover eens is”.

Walging

De inbreng van FVD-lid Gideon van Meijeren veroorzaakte eerder in het debat een breedgedeelde walging. Het begon met een „volmondig ja” op de vraag of hij vindt dat „mainstreammedia ‘fake news’ en desinformatie” brengen. Na meerdere verontwaardigde interrupties verviel hij in een herhaalde verwijzing naar de Holocaust om te waarschuwen voor een „glijdende schaal” in de behandeling van ongevaccineerden door de regering. Journalisten fungeren daarbij als „schoothondjes van de macht”.

Kamervoorzitter Vera Bergkamp schorste vergadering tot twee keer toe om het FVD-Kamerlid toe te spreken over zijn retoriek. Grapperhaus noemde „elke vergelijking met het leed van de Jodenvervolging getuigen van een gebrek aan kennis en fatsoen”.

De overheid steekt journalisten een hand toe, onder meer met aanspreekpunten op regionaal niveau bij de politie die momenteel „ingeregeld” worden, zei Grapperhaus. Maar hij kon verder niet veel meer dan het noemen van nog lopende onderzoeken die hij afwacht. Zoals dat van de Onderzoeksraad voor Veiligheid naar de beveiliging van de vermoorde Peter R. de Vries, waar ook lessen uit voort kunnen vloeien voor bedreigde journalisten.

De details over de intensivering van de aanpak van de georganiseerde misdaad kan hij pas delen na Prinsjesdag, zei hij. Ook wacht hij op onderzoek van het WODC, het kennisinstituut van het ministerie van Justitie en Veiligheid, naar de motieven voor geweld tegen de pers, dat zomer 2022 klaar moet zijn. Pas daarna kan volgens hem worden bepaald of automatische celstraf, zoals dat bestaat bij geweld tegen hulpverleners, verankerd kan worden in de wet.

Nieuwe opdracht Keijzer

De naar de Kamer geroepen demissionair staatssecretaris Mona Keijzer (Economische Zaken, CDA) moest zich verantwoorden over het niet uitvoeren van een motie, waarin de Kamer had opgeroepen om vestigingsadressen van zzp’ers, zoals freelance journalisten, af te schermen in het handelsregister. In veel gevallen betekent vestigingsadres woonadres, wat het fenomeen doxing in de hand werkt: het publiekelijk delen van privégegevens door kwaadwillenden.

Weliswaar wordt doxing strafbaar, maar dat gaat de Kamer niet ver genoeg. Dit najaar komt Keijzer met een „visie” na een consultatieronde die is afgerond, maar ze wees andermaal op de complicaties die de wens tot afscherming teweegbrengt, bij bijvoorbeeld het oplossen van economische geschillen. Ze kreeg tot slot van het debat opnieuw een motie, met de oproep vestigingsadressen in principe af te schermen als dit tevens woonadressen zijn.