Asko|Schönberg eert Reinbert de Leeuw op 83ste geboortedag

Woensdag zou dirigent en pianist Reinbert de Leeuw 83 zijn geworden. Asko|Schönberg, het ensemble waarvan De Leeuw tot zijn dood op 14 februari 2020 dirigent was, eerde zijn oprichter op diens verjaardag met een nieuw informeel concertformat: Stairway to Music. Gezeten op de grote trappen kreeg het publiek in de entreehal van het Muziekgebouw een kort ‘Reinbertachtig’ programma van moderne stukken voorgeschoteld, met uitzicht op het zonovergoten IJ.

Lees ook: Reinbert de Leeuw wees de weg naar muzikaal avontuur

De ruimte werd optimaal benut. Hoornist Jan Harshagen blies Messiaens verbluffende solo Appel interstellaire van hoog op de trap over de hoofden van de bezoekers. Koen Kaptijn speelde zijn eigen solo B[L]OOM op een ‘rechte tuba’, een ontzagwekkend grote toeter op wieltjes, waaraan hij met langgerekte bastonen en krolse timbres een vuige trage blues ontlokte. Zonaanbidders op het terras van het Muziekgebouw keken verbaasd over hun schouder. Daarnaast klonken er ensemblestukken van Ligeti en Rob Zuidam, wiens Déploration (2020) een schitterend in memoriam voor componist en dirigent Oliver Knussen is.

Het idee voor Stairway to Music ontstond in coronatijd, vertelt artistiek leider Fedor Teunisse. Hoe kun je op afstand van elkaar toch gezamenlijk in een ruimte geconcentreerd van muziek genieten? Hij herinnerde zich een anekdote die De Leeuws broer, overgekomen uit Australië, vertelde bij de afscheidsdienst. De Leeuw woonde in een appartementencomplex in Amsterdam-Zuid. Wanneer hij pianospeelde gingen de andere bewoners vaak op de trap in de hal zitten luisteren. „Dat vond ik zo’n mooi beeld. Door de deur heen luisterden Reinberts buren naar een soort schemermuziek. Ze zaten op afstand en toch was er intimiteit”, zegt Teunisse.

Jaarlijks terugkerende serie

Asko|Schönberg speelde het programma woensdagavond twee keer voor een volle trap. De tweede editie van Stairway to Music staat gepland voor april 2022 en de bedoeling is dat het een jaarlijks terugkerende serie wordt. Tegelijk met het nieuwe concertformat lanceerde het ensemble een videoreeks waarin Asko|Schönberg-musici klassiekers uit het repertoire ten gehore brengen op bijzondere Nederlandse trappen. De video’s verschijnen maandelijks online en zijn te bekijken op de website.

Uiteraard kwam voor de eerste video maar één locatie in aanmerking: op ‘de trap van Reinbert’ speelde concertmeester Joe Puglia de vioolsolo Sequenza VIII van Luciano Berio.

„Het was de eerste keer sinds Reinberts dood dat ik terug was in zijn huis”, zegt Puglia een week voor het concert aan de telefoon. „Het voelde heel intiem om daar te spelen, vlak bij zijn deur, alsof het voor hem was. Reinbert heeft mijn musiceren enorm beïnvloed. Nog steeds hoor ik zijn stem, hoe hij bij repetities de muziek naar ons terugzong en accenten aangaf: ‘Nee, nee! Tsják!’ riep hij dan.”

https://www.youtube.com/watch?v=-tBDmT1Yaic

Puglia noemt de Berio-opname „een muzikale ontmoeting tussen de compositie en de video”. De cameravoering is onconventioneel en regisseur Willem Gerritsen past opvallende technieken toe, zoals extreme slow motion of een tollend perspectief. Ook de audio is bewerkt met geluidseffecten, om de luisterervaring te intensiveren – Puglia’s viool klinkt plots vlakbij of ontwikkelt een aura van echo’s. Artistiek leider Teunisse: „Trouw zijn aan de partituur betekent ook: de essentie van wat de componist wil vertellen overbrengen. Ik denk dat Berio het heel interessant had gevonden.”