Waarom fractie-Den Haan zoveel inkomsten heeft en groep-Omtzigt niet

Met slaande deuren vertrok ze bij 50Plus. Als eenmansfractie ging ze verder in de Tweede Kamer. Maar wel met een fractiekas van meer dan één miljoen euro. Liane den Haan, lijsttrekker van de fractie-Den Haan, heeft dit jaar ruim tweemaal zoveel te besteden als eenmansfracties als BBB van Caroline van der Plas of Bij1 van Sylvana Simons. Met goedvinden van Tweede Kamervoorzitter Vera Bergkamp.

Hoe dat kan? ‘Afsplitsers’ worden sinds 2017 extra gekort op fractiebudget en spreektijd; een sanctie die de Kamer oplegt aan ‘zetelrovers’. Die mogen zichzelf ook geen fractie meer noemen, maar heten ‘groep’. Voor Den Haan geldt dat niet. Zij vertrok in mei met ruzie bij 50Plus waarna de partij met één zetel verdween uit de Tweede Kamer. Maar volgens Kamervoorzitter Vera Bergkamp was van zetelroof of afsplitsing geen sprake. Omdat, schrijft Bergkamp in een mailwisseling met de advocaat van twee voormalig 50Plus-leden, een éénpersoonsfractie zich niet kán afsplitsen.

En dus mag Den Haan zich ook fractie noemen, en wordt ze niet gekort op budget of spreektijd. En ontvangt ze meer geld voor ondersteuning dan Pieter Omtzigt, als die straks terugkeert: maandelijks zo’n 100.000 euro, de groep-Omtzigt 11.000 euro.

Lees ook: 50Plus dreigt door ruzie uit de Tweede Kamer te verdwijnen

Dat fractiegeld wordt in de kas gestort van de stichting Ondersteuning 50Plus, met eind dit jaar al ruim een miljoen euro in kas - deels eigen vermogen. Den Haan wist daarvan. Op 4 mei, daags voor haar vertrek bij 50Plus, schreef zij zich in als voorzitter bij die stichting. Twee oudgedienden van de partij, Léonie Sazias en Gerrit-Jan van Otterloo, schreef ze uit bij de Kamer van Koophandel. Voor hen was dat, daags voor het vertrek van Den Haan, een coup. „We wisten van niets, Den Haan weigerde elk contact. Er was ook geen formeel bestuursbesluit om ons uit te schrijven.”

Rekening geblokkeerd

Den Haan beschouwt zichzelf nu als eigenaar van die stichting. „Die behoort toe aan de fractie en ik bén de fractie”, zegt ze. „Alle handelingen zijn in intensief contact met de griffie van de Tweede Kamer gebeurd.”

Of ze het geld zal kunnen gebruiken is nog de vraag. Sinds mei heeft ABN Amro, de huisbankier, de rekening geblokkeerd omdat niet meer duidelijk is wie nog tekenbevoegd is. Salarissen worden sindsdien voorgeschoten door de Tweede Kamer. En inmiddels heeft de Kamer van Koophandel de uitschrijving van de twee 50Plussers teruggedraaid. Die was ten onrechte gebeurd, volgens de KvK.

Voorlopig blijft alles dus bij het oude.

Staatsrechtdeskundigen kijken met verbazing naar de strijd om het geld van die stichting en de rol van Bergkamp daarin. Hoogleraar parlementaire geschiedenis van de Universiteit Maastricht, Bert van den Braak, vindt dat Bergkamp haar nooit als fractie had mogen toelaten. „Dat is in strijd met het Reglement van Orde van de Tweede Kamer zelf. Nieuwe fracties kunnen alleen vlak na de verkiezingen op de eerste zittingsdag worden toegelaten. Later kan dat alleen bij samenvoegingen van twee of meer fracties, of bij een splitsing tot twee of meer fracties.” En dus ligt het volgens Van den Braak „al helemaal niet voor de hand” dat Den Haan recht zou hebben op fractiegeld van een andere partij.

Professor Wim Voermans, hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Universiteit Leiden, spreekt van een „groezelige situatie” en „niet in lijn met de geest” van de huisregels van de Tweede Kamer. Maar naar de letter kan het volgens Voermans allemaal wel. „Den Haan heeft slim langs de randen van die regels gemanoeuvreerd.”