Tweede Kamer krijgt kunstwerk van kluiten aarde en klei

Wie goed kijkt ziet droge stro, blaadjes en takjes uit de klei steken, middenin de plenaire zaal van het tijdelijke onderkomen van de Tweede Kamer aan de Bezuidenhoutseweg in Den Haag. De grondtinten contrasteren met het koningsblauw van de stoelen.

Op de wand achter het spreekgestoelte, straks waarschijnlijk de meest bekeken muur van Nederland, hangt het kunstwerk Aarde van Jos de Putter: vijf panelen (elk 3,6 meter bij 2 meter) met kluiten grond, klei en zand.

Het kunstwerk – op de plek waar in de ‘oude’ Tweede Kamer de aardekleurige panelen van kunstenaar Ruud van de Wint staan – maakte nog voordat de Tweede Kamer vanaf 7 september op deze locatie de eerste debatten voert behoorlijk wat los: „Stenen... zou je die ook naar de tegenstander kunnen gooien als het debat niet lukt?”, twitterde Pieter van Vollenhoven. „Gewoon Boerengrond in de Tweede Kamer, echt prachtig”, recenseerde Caroline van der Plas (BoerBurgerBeweging) het kunstwerk in een video. De vergelijking met een klimmuur werd veelvuldig gemaakt.

Honorarium

Alle commentaar is welkom, zegt De Putter. „Dit kunstwerk is van iedereen. Het komt de komende vijf en een half jaar ongevraagd je huiskamer in. En die bijnaam, dat is toch een manier om het werk je eigen te maken. Dat van de stenen klopt alleen niet, het is echt alleen klei. Wel behandeld met fixeermiddel, zodat het geen stof loslaat.”

Jos de Putter (1959), bekend als documentairemaker (o.a. Solo, the Law of the Favela), werd geselecteerd door de kunstcommissie van de Tweede Kamer, voorgezeten door Kamerlid Salima Belhaj (D66). Het kunstwerk kwam tot stand binnen de percentageregeling, waarbij de Rijksoverheid bij bouwprojecten een percentage uitgeeft aan kunst. De verbouwkosten van deze tijdelijke locatie bedragen 161 miljoen euro.

Het bedrag van 200 duizend euro dat in verschillende publicaties wordt genoemd als honorarium voor het kunstwerk klopt niet, zegt De Putter. „Het is iets minder. Ik mag niet zeggen hoeveel het wel is. Bovendien is het geld voor het hele kunstwerk, inclusief materiaal en onderzoek. Mijn eigen beloning is daar weer een kleiner onderdeel van.”

‘Aarde als gesprekspartner’

Oorspronkelijk was het plan van De Putter een videokunstwerk dat het Hollandse licht naar de Kamer zou halen, maar dat werd te kwetsbaar geacht: de schermen zouden gehackt kunnen worden. Daarom bedacht De Putter deze „low tech”-installatie. „Ik wilde buiten naar binnen halen, licht kon niet, daarom dacht ik: aarde. Echte aarde!”

Eerder filmde De Putter voor een videokunstinstallatie een jaar lang een vierkante meter grond in zijn geboortestreek in Zeeuws-Vlaanderen. Ervaring met het maken van fysieke sculpturen had hij nog niet. „Maar als documentairemaker ben ik gewend om op expertise van anderen te vertrouwen.”

Het idee achter Aarde is dat de grond een plek krijgt in het parlement. „Hoe je het ook wendt of keert, we overdenken hier de relatie tussen mens en planeet.” Zit er daarmee een ecologische boodschap verborgen in zijn kunstwerk? „Ik zie mijn werk als een uitnodiging om naar de aarde te kijken. Kunst die stelling neemt, wordt geen betere kunst.”

Filmshots

De Putter is met name geïnteresseerd in de transformatie die de aarde ondergaat door rechtop te worden gepresenteerd. „Rechtop, dat is de positie van een gesprekspartner.” De vijf verschillende panelen beschouwt De Putter als ‘filmshots’ die samen een verhaal vertellen: van de onbewerkte aarde, via aarde waarin gespeeld is, tot aarde die als handelswaar wordt uitgestald.

Aarde heeft ook een akelige nationalistische associatie, beseft De Putter. „Die van Blut und Boden. Maar je moet de grond niet aan de klootzakken overlaten.”

Als pendant van de Hollandse grond in de plenaire zaal presenteert De Putter daarom in de rondgang vier panelen met zand uit de hele wereld, gemaakt in samenwerking met kunstenares Elvira Wersche. In zorgvuldig opgebouwde stroken van grondkleuren zie je daar van linksboven het zand uit Alaska tot rechtsonder het zand uit Nieuw-Zeeland en alles ertussenin. De Putter: „Het is eigenlijk een wereldkaart zonder landsgrenzen.”