CPB: schulden gaan vaak samen met mentale problemen

Er wordt de laatste jaren veel onderzoek gedaan naar de geestelijke gezondheid van mensen met schulden. Het wordt steeds duidelijker dat mensen met problematische schulden ook vaker gezondheidsproblemen hebben dan mensen die hun schaapjes op het droge hebben. Maar bestaat dat verband ook echt – en hoe beïnvloeden ze elkaar?

Een nieuw onderzoek van het Centraal Planbureau (CPB) bevestigt nu dat die relatie inderdaad bestaat. De studie toont aan dat zodra iemand in de financiële problemen komt, de kans dat hij of zij gebruikmaakt van de geestelijke gezondheidszorg (ggz) evenals de daadwerkelijke kosten van die zorg toe gaan nemen.

Dit kan dan bijvoorbeeld gaan om mentale problemen, door stress over de vraag of er aan het eind van de maand wel genoeg geld is of vanwege incassobrieven op de mat.

Andersom geldt het ook: mensen die in de schulden terechtkomen, hadden daarvoor vaker al hogere zorguitgaven dan mensen zonder schulden. Dat betreft bijvoorbeeld iemand die al in de ggz zat, en als gevolg daarvan ook veel schulden maakt.

Regeling Wanbetalers

De onderzoekers maakten voor hun studie gebruik van microdata van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Dat zijn geanonimiseerde gegevens op persoonsniveau over zorguitgaven, schulden, inkomens, vermogens, leeftijd en geslacht.

Om te weten te komen welke mensen in die vijf jaar problematische schulden hadden, gebruikten de onderzoekers ook gegevens van het CAK. Die organisatie neemt de verzekering over van de private verzekeraar wanneer iemand zes maanden lang zijn of haar zorgpremie niet betaalt. Schuldenaars komen dan in de Regeling Wanbetalers terecht. Zij kunnen daar pas uit als hun schuld is afbetaald.

Wie de zorgpremie niet betaalt, heeft vaak andere financiële problemen

De verschillen tussen mensen met en zonder problematische schulden komen hier duidelijk naar voren. Voor mensen die in 2013 in de Regeling Wanbetalers van het CAK terechtkwamen, stegen de uitgaven voor de geestelijke gezondheidszorg (ggz) in 2014 en 2015 gemiddeld met 200 euro: een toename met 30 procent.

Deze groep heeft ook een verhoogde kans gebruik te gaan maken van ggz, en maakt ook zo’n 40 procent vaker gebruik van sociale of financiële hulpverlening. Verder zijn de schuldenaren vaker man dan vrouw, en hebben ze ook vaker een migratie-achtergrond dan mensen zonder deze schulden.

Precieze data

De microdata van het CBS leveren preciezere en objectievere informatie op dan bij veel voorgaande studies, schrijven de onderzoekers. Die maakten vaak gebruik van vragenlijsten waarbij mensen hun eigen situatie op het gebied van financiën en gezondheid moesten inschatten.

Bovendien bestrijkt de CPB-studie de periode van 2011 tot en met 2015. „Veel onderzoeken bekijken de situatie van mensen maar op één tijdstip. Wij volgen mensen wat langer door de tijd heen”, aldus Anne-Fleur Roos, een van de auteurs van het rapport.

Niet betalen van de zorgpremie is overigens een van de meest voorkomende schulden in Nederland – en een goede indicator voor andere financiële problemen. Tussen 2011 en 2015 konden rond de 300.000 mensen niet aan hun premieverplichting voldoen.

Voor heel Nederland geldt dat 7,6 procent van de huishoudens (geregistreerde) problematische schulden heeft, aldus cijfers van het CBS. Dat is ongeveer 1 op de 13 huishoudens. Hoewel het percentage huishoudens met problematische schulden vorig jaar, na het begin van de pandemie, niet is toegenomen, nam het aandeel erin van zelfstandigen of zelfstandigen zonder personeel wél toe.