Artsen boos omdat vaccins worden vernietigd

Ze hebben alles geprobeerd: brieven aan het ministerie van VWS en het RIVM, een petitie opgesteld, discussies gevoerd op sociale media. Het mocht niet baten. Duizenden overgebleven AstraZeneca-vaccins, die nú nog goed zijn en in de ijskast liggen, zullen heel binnenkort worden vernietigd.

De Zwolse huisarts Marco Blanker vindt het heel erg. „Van sommige flesjes verstreek de houdbaarheidsdatum eind juli, van andere eind augustus en van nog een deel verstrijkt die eind september. We (een groepje artsen, red.) hebben adressen van ziekenhuizen in Namibië en Rwanda waar ze heen kunnen. De vaccins zouden echt duizenden mensen daar kunnen beschermen. Maar we mógen ze niet exporteren.”

‘Conservatieve schatting’

Over de aantallen wordt getwist. Volgens de huisartsen zijn er zeker 154.000 vaccins over. Zij rekenen zo: elk van de 7.000 huisartsenpraktijken heeft wel één flesje AstraZeneca over, en sommige wel tien of zelfs dertig. Afhankelijk van hoe veel patiënten van 64 en 65 jaar op de vaccinatie bij de huisarts ingingen. Uit elk flesje kunnen elf vaccins. Huisarts Blanker: „Als je ervan uit gaat dat er gemiddeld twee flesjes per praktijk over zijn – wat een heel conservatieve schatting is – dan hebben we het over 154.000 vaccins die worden weggegooid. ”

Volgens VWS zijn het er maar 91.000, zo blijkt uit een brief aan de Tweede Kamer die demissionair minister Hugo de Jonge (VWS) 4 augustus schreef. Hij schrijft ook dat ze na het verloop van de houdbaarheidsdatum worden vernietigd „omdat zij vanwege de wettelijke eisen rondom borging van de traceerbaarheid niet meer kunnen worden gebruikt.”

Zelfs als het er maar 91.000 zouden zijn, zegt de Leidse huisarts Walter Schrader, dan nóg zou je er 45.000 zorgverleners, bijvoorbeeld, in Afrika mee kunnen beschermen. Hij heeft persoonlijk de ambassades van onder meer Haïti, Cuba en Guatamala benaderd om de vaccins aan te bieden. „Zij zeggen weer dat ze het niet kunnen aannemen als de Nederlandse overheid geen toestemming geeft.”

Schrader heeft ervaring omdat hij in het verleden een heel vaccinatieproject opzette in Ghana. Hij vindt de verspilling, nu, een schandaal. „VWS zegt dat niet zeker is of ze op de juiste temperatuur zijn bewaard. Maar dat zijn ze wel. Door huisartsen en GGD’s.”

Ook niet naar Namibië

Een andere huisarts, Bernard Leenstra, zette in juli het initiatief op om overtollige vaccins naar Namibië te verschepen. Ook hij kreeg te horen dat dit niet mag.

Op de vragen van Kamerlid Liesbeth Westerveld (GroenLinks) of het „ethisch acceptabel is om in rijke landen vaccins te verspillen, terwijl in grote delen van de wereld een tekort is aan vaccins?”, antwoordt De Jonge: „Iedere verspilling van vaccin is zonde en als het om grote hoeveelheden gaat, zou dat in deze mondiale crisis waar vele landen nog vaccins nodig hebben ontzettend jammer zijn. Daarom zijn de inspanningen ook steeds gericht op het tegengaan van verspilling.” Als een flesje open is, is dat nog maar acht uur houdbaar. De Jonge wijst erop dat huisartsen om die reden open flesjes mochten ‘wegprikken’ bij andere patiënten dan de officiële doelgroep als dat nodig was.

Lees ook: voor prullenbakvaccin komen mensen uit het hele land

Over transport naar Afrikaanse landen schrijft De Jonge dat „de voorraad die niet meer in de originele verpakking bij huisartsen ligt is niet inzetbaar voor donatie. Dit vloeit voort uit Europese farmaceutische wet- en regelgeving”.