Misbruik in de danswereld: ‘Ik ging geloven dat ik een seksobject was’

De bijval was enorm. Kim Koumans (39) ontving via sociale media, telefoon en e-mail meer dan zestig berichten van dansers die grensoverschrijdend gedrag – van seksueel misbruik tot schreeuwende trainers – hebben meegemaakt of nog steeds meemaken.

De stroom berichten kwam op gang nadat Koumans in het Noordhollands Dagblad vertelde over seksueel misbruik dat zij heeft meegemaakt binnen de danswereld. Zestien andere mensen, slachtoffers en deskundigen, vertellen in het artikel over grensoverschrijdend gedrag, maar zij is de klokkenluider en kwam het uitgebreidst aan het woord. En dus is zij het gezicht geworden van een beweging die het wangedrag in de danswereld wil aanpakken.

Ze is blij dat haar verhaal is opgepikt. Een debat in de Tweede Kamer dat over grensoverschrijdend gedrag in de turnwereld zou gaan, gaat nu óók over dans. Maar ze vindt het ook emotioneel zwaar erover te praten en expliciete voorbeelden te geven. „Ik doe het toch omdat de ernst van de misstanden alleen dán echt duidelijk wordt.”

Koumans begon met danslessen en dagelijks trainen toen zij vier was, specialiseerde zich later in latin dance en verdiende een deel van haar inkomen lange tijd met optredens en wedstrijden. „Vooral in mijn begintijd was stijldansen (waar latin dance onder valt) heel hot. Er stonden rijen met kinderen voor de deuren van dansscholen. Het hoorde bij de opvoeding.”

Lees ook: Na 35 jaar oog in oog met de dader: ‘Ik heb het beest in de bek gekeken’

Begin jaren negentig kreeg Koumans voor het eerst met seksueel grensoverschrijdend gedrag in de latin dance te maken, vertelt ze in haar huis in het Brabantse Oosterhout. Dwergpapegaai Jive kwettert in zijn kooi. Kat Toby nestelt zich op de bank. Op de tv speelt een documentairereeks over Tina Turner. „Die vrouw danst als de beste.”

Er zijn in Nederland enkele duizenden mensen die net als Koumans latin dance – een verzamelnaam voor samba, rumba, paso doble, Cha Cha Cha en Jive – uitoefenen op het hoogste niveau.

Alles draaide om dansen

Haar leven heeft ruim dertig jaar lang vrijwel alleen om dans gedraaid, in 2017 stopte ze ermee. „Al die jaren ben ik als een gebruiksvoorwerp behandeld. Het ging niet meer.” Wanneer werd ze voor het eerst slecht behandeld in de latin dance? „In mijn allereerste privéles, ik was twaalf, werden mijn kruis, billen en borst al betast. Kun je nagaan.” Om een bepaalde danstechniek goed uit te voeren, is het bijvoorbeeld van belang dat het bekken van een danser naar voren kantelt. Kim Koumans heeft heel vaak meegemaakt dat trainers dit uitlegden op een manier die haar veel te ver ging.

„Ik en andere dansers zijn heel vaak, ook door vrouwen trouwens, vanachteren vastgepakt totdat hun kruis tegen jouw billen aankomt en jij tegen hun borst aangedrukt zit.” Zij voelde in deze positie van „zeker tien trainers” de erectie.

Om het bekken in positie te duwen, reiken veel trainers tussen de benen door naar het kruis. „Het is niet nodig, je kunt het ook anders uitleggen”, zegt Koumans. Waarom doen ze het dan? „Omdat het kan, denk ik.” Het bekkenkantelen staat ook op de agenda van Centrum Veilige Sport, een meldpunt van sportorganisatie NOC*NSF, dat in samenwerking met de Nederlandse Algemene Danssport Bond (NADB) presentaties heeft gegeven aan onder meer dansschoolhouders, trainers en ouders van jonge danser. Daarin wordt onder meer uitgelegd dat er van tevoren met studenten of hun ouders moet worden besproken welke aanrakingen zijn toegestaan.

In de carrière van Kim Koumans stapelden de slechte ervaringen zich op. Ze herinnert zich dat ze in het begin van haar tienerjaren voor het eerst seksueel werd misbruikt. „Na een training moest ik mezelf uitkleden in het toilet om een wedstrijdjurk te passen. De trainer, een vrouw, heeft me vastgepakt en is toen met haar vingers bij mij naar binnen gegaan. Ik weet nog goed dat ik helemaal verstijfde.” Koumans vertelt dat ze gedurende haar dansperiode meermaals seksueel is misbruikt. „Het ging door tot het einde van mijn carrière.”

Het Noordhollands Dagblad laat één van Koumans danspartners aan het woord, die opmerkt dat de manier waarop een aantal mensen met haar omging, hem altijd een „onbehaaglijk gevoel” heeft gegeven.

Mensen vragen haar wel eens waarom ze niet eerder is gestopt. „Dansen was al vanaf mijn kindertijd het belangrijkste in mijn leven. Het wordt je identiteit. Ik keek ontzettend tegen sommige trainers op. Ik ging geloven dat ik een seksobject en een wegwerpartikel was, en kampte ook met schuld- en schaamtegevoelens. Je raakte er helemaal in vast.”

Losse sfeer

In de danswereld die Koumans schetst, was een groot gebrek aan professionele distantie, en het is nog steeds een kleine informele wereld. Dat tekent zich af bij de eerste clublessen. Veel dansscholen hebben een bar. Koumans herinnert zich dat de dansleraar daar alcohol dronk. Er is een losse sfeer. In die setting worden regelmatig talenten gescout door professionele trainers die met hen aan de slag willen. Daarna volgen privélessen en kleinschalige dansworkshops, die in een zelfde informele sfeer plaatsvinden. „Je wordt onderdeel van een ‘dansfamilie’”, zegt Koumans. „Trainers noemen zichzelf ‘dansvaders- of moeders’.”

De machtsverhouding kan daardoor uit balans raken, des te meer omdat veel trainers ook juryleden bij wedstrijden zijn – iets waar binnen de danswereld al lang discussie over is. Koumans herinnert zich ook schreeuwende en scheldende trainers. „‘Dikke koe’ of trage trut hoorde ik het vaakst.” De weegschalen werden er volgens haar te pas en te onpas bij gehaald – dansers moesten volgens haar afvallen om beter te presteren. In het Noordhollands Dagblad zegt een danser dat er door trainers werd gespeeld met haar psyche: „Het ene moment complimenteren ze je, het andere ogenblik kafferen ze je uit.”

Omdat seksualiteit in de sport en de choreografie verweven zit, is het voor buitenstaanders soms moeilijk te begrijpen dat er ook dan grenzen overschreden kunnen worden. „Laatst zei iemand weer zoiets: ‘Bij latin dance moet de vrouw toch heel vurig en verleidelijk zijn? Die dans gáát toch over het veroveren van de vrouw?” Dat is de kern van probleem, zegt Koumans. „De basis van latin dance is seksualiteit en dat moet helemaal anders.”

Vragenuurtje

In juli, net voor het zomerreces, werd in het vragenuurtje van de Tweede Kamer naar aanleiding van het artikel in het Noordhollands Dagblad gesproken over misstanden in de danswereld. „Ook hier (in de danswereld) zien we weer dat de sportbonden in kwestie niet goed reageren en dat ze geen veilige omgeving creëren voor jonge kinderen en jongeren”, stelde GroenLinks-kamerlid Lisa Westerveld tijdens het vragenuurtje in juli. Minister Tamara van Ark, even later tijdens datzelfde vragenuurtje: „Ik gun het iedereen die gaat dansen om dansend door het leven te gaan.”

Wat in de Tweede Kamer gebeurt, vindt Koumans „geweldig”. „Eindelijk erkenning.”

Maar ze hoopt dat er nog meer aandacht voor komt. Sinds ze de danswereld gedesillusioneerd achter zich heeft gelaten, wil ze het grensoverschrijdende gedrag dat ze zelf heeft meegemaakt en zien gebeuren publiekelijk maken, om zo de danswereld hopelijk te veranderen.

Vier jaar geleden trok Kim Koumans al aan de bel bij de World Dance Council, een van haar dansbonden. Ze voerde meerdere gesprekken met de voorzitter, maar de bond zette al die jaren geen concrete stappen. Het WDC zegt dat er inderdaad persoonlijke gesprekken zijn gevoerd met Koumans maar zegt omwille van haar privacy niet dieper in te willen gaan op vragen van NRC.

Melding bij de zedenpolitie

In 2018 deed Koumans een melding over het misbruik dat zij meemaakte bij de zedenpolitie. Tot een aangifte is het nog niet gekomen. Samen met haar zedenadvocaat Willem van der Voet, is Kim Koumans nu aan het bepalen welke juridische stappen zij kunnen zetten. Koumans heeft intensief contact met andere dansers die zeggen slachtoffer van misbruik te zijn. Ze is in gesprek met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Instituut Sport Rechtspraak (ISR) voor tuchtrecht in de sport heeft contact met haar opgenomen.

Grensoverschrijdend gedrag komt in de hele maatschappij voor, „dus wellicht ook in de danssport”, zegt Jeffrey van Meerkerk, voorzitter van de NADB. Hij is zich „rotgeschrokken” van de verhalen van Koumans. Het grensoverschrijdende gedrag in de turnwereld, waar al jaren over gesproken wordt en waar afgelopen april een uitgebreid onderzoek over verscheen, was voor de NADB ook aanleiding om naar de eigen sector te kijken, zegt hij. De gedragscode wordt, samen met experts van het Centrum voor Veilige Sport, sindsdien bijvoorbeeld aangescherpt. „We benadrukken dat er van te voren heldere afspraken moeten worden gemaakt tussen trainers en dansers over hoe je aangeraakt wil worden.” In de gedragscode wordt ook geadviseerd dat er bij privélessen aan minderjarigen derden aanwezig zijn.

Trauma

De danswereld wordt versnipperd bestuurd: alleen al voor de enkele duizenden latin dansers zijn er bijvoorbeeld al twee dansbonden, die met elkaar concurreren. De NADB is aangesloten bij sportorganisatie NOC*NSF. Dansers van de NADB die grensoverschrijdend gedrag meemaken, kunnen met hun ervaringen terecht bij Centrum Veilige Sport. De andere bond, World Dance Council (WDC), ziet dans vooral als een artistieke uiting en heeft geen officieel meldpunt. Koumans denkt dat er behoefte is aan een onafhankelijk en overkoepelend meldpunt voor de hele danssector, en probeert daar werk van te maken. „Een veilige en duidelijk plek voor slachtoffers met korte lijnen naar de juiste hulp op meerdere terreinen.”

Kim Koumans valt even stil. „Het is moeilijk om dat hele verhaal weer te vertellen.” Ze werkt hard aan het verwerken van het trauma dat ze heeft opgelopen, en reist twee keer per week voor haar therapie van Brabant naar Grootebroek in West-Friesland. „Om iets te veranderen moet er iemand opstaan, iemand moet het verhaal van de slachtoffers vertellen.”