Gaat de formatie nu over links?

Op de dag dat de moeizame kabinetsformatie moest worden vlotgetrokken, trok een van de potentiële coalitiepartijen zich juist terug. ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers is gepikeerd over de herhaalde afwijzing van zijn partij door zijn collega van D66, Sigrid Kaag. Nog voor Segers het vertrouwelijke ‘basisdocument’ voor een nieuw regeerakkoord dat D66 en VVD de afgelopen weken schreven, had ingezien, vroeg Segers zich al af: waarom zit ik hier?

De ChristenUnie-leider reageerde met grote irritatie op de manier waarop zijn D66-collega Sigrid Kaag een dag eerder zijn partij opnieuw had afgewezen om aan het volgende kabinet deel te nemen. „Als je als partij na vijf maanden nog steeds ongewenst bent, dan houdt het een keer op”, zei Segers voor hij het Johan de Witthuis binnenstapte waar informateur Mariëtte Hamer hem zou ontvangen.

Lees ook: Voorzet van VVD en D66 voor formatie ‘zo goed als af’

Het was juist Hamers bedoeling om de politiek leiders in de voorbije drie weken wat vakantie te gunnen, zodat zij nu fris, enthousiast en constructief de eindfase van de formatie zouden kunnen ingaan. Eén mogelijke regeringsparner lijkt nu afgehaakt.

Het lijkt erop dat Kaag heel bewust en buiten het zicht van de informateur de ChristenUnie heeft willen wegduwen om zo het formatieproces in de door haar gewenste richting te bewegen: over links.

Afgelopen zondag, een dag voor haar interview in het AD waarin ze ChristenUnie afwijst, ontving Kaag de twee onderhandelingsteams van PvdA en GroenLinks bij haar thuis in Den Haag. Ploumen en Klaver hadden er met hun secondanten Henk Nijboer en Corinne Ellemeet een besloten etentje. Het diner was door een cateraar bezorgd. Het gesprek waarbij ook Kaags nummer twee, Rob Jetten, aanschoof, duurde bijna drie uur.

Of het CDA genoeg in het document ziet om aan te schuiven blijft de vraag

Volgens Ploumen en Klaver was het niks bijzonders geweest. „Gewoon even bijpraten na de vakantie.” Maar hadden zij daar bij Kaag thuis niet al het basisdocument voor het regeerakkoord gelezen of besproken, dat pas deze dinsdag formeel aan alle mogelijke coalitiepartners zou worden voorgelegd? En spraken zij over een gezamenlijke onderhandelingsstrategie? „Nee hoor”, zei Ploumen dinsdagmiddag desgevraagd. „Ze [Kaag en Jetten] hebben verteld hoe ze de afgelopen weken er samen aan gewerkt hebben. Meer niet. Niets bijzonders.”

Volgens een woordvoerder van D66 is er „logischerwijs veel overleg, ongetwijfeld ook tussen andere hoofdrolspelers”.

Opvallend optimisme

Na hun officiële inzage in het document dat Kaag een „aanzet voor een opzet voor een mogelijk regeerakkoord” had genoemd, waren GroenLinks en PvdA in elk geval opvallend optimistisch over een actieve rol in het vervolg van de kabinetsformatie. Ploumen zag „heel veel aanknopingspunten” en Klaver „een goede basis” om verder te praten.

Zo bezien lijkt het erop dat Kaag in het AD-interview heel bewust heeft geprobeerd om de ChristenUnie buiten spel te zetten, zodat alleen de optie met PvdA en GroenLinks overblijft. Als Segers zelf geïrriteerd wegloopt, zouden VVD en CDA daar dan niet meer omheen kunnen.

Tot nu toe benadrukten VVD-leider Mark Rutte en Wopke Hoekstra van het CDA steeds hooguit met één van deze twee linkse partijen te willen gaan praten – zéker niet met allebei. Nog liever zien zij een voortzetting van de huidige vierpartijencoalitie met D66 en ChristenUnie, waar Kaag dus zo op tegen is. In het AD had ze juist gezegd dat „het roer” om moet. „Het moet echt anders. Dat doe je met een andere samenstelling van het kabinet, met andere keuzes en prioriteiten.”

Expliciete boodschap

Of Rutte en Hoekstra van het besloten etentje van D66, PvdA en GroenLinks op de hoogte zijn geweest is niet duidelijk. Wel lijkt er enige beweging te komen in de positie van het CDA. In zijn eerste reactie op het basisdocument van Kaag en Rutte leek Hoekstra heel voorzichtig een stap te zetten in deelname aan verdere onderhandelingen. Al was het op z’n Hoekstra’s, in cryptisch woordgebruik. Hij zei: „Ik heb steeds gezegd dat wij er constructief in zitten.” Dat is vaag, maar al een meer expliciete boodschap dan de CDA-leider in de weken vóór het zomerreces bleef herhalen. Toen hield hij herhaaldelijk, hoewel steeds minder nadrukkelijk, ook de mogelijkheid open dat het CDA de komende regeerperiode in de oppositie terecht zou kunnen komen. Dinsdag zei Hoekstra ook dat hij „sowieso vindt dat van iedereen redelijkheid gevraagd wordt in de formatie die nu echt al langere tijd duurt.”

Lees ook: Steeds weer stoelendans bij Rutte III

Maar of het CDA genoeg in het document zag om ook echt aan te schuiven bij coalitieonderhandelingen bleef nog vaag. Hij had dingen gelezen „die wel bevallen en dingen die niet bevallen.” En ook „dingen die mij zeker aanspreken en ook dingen die me niet aanspreken.” En: „Dingen waar we ons zeker in herkennen ook dingen waar we ons niet in herkennen.”