Virus rukt weer op in VS, Biden wil vaccinatieplicht ambtenaren

„We gaan de verkeerde kant op.” De Amerikaanse immunoloog Anthony Fauci, een van de voornaamste medische adviseurs van president Joe Biden, waarschuwde begin deze week voor de ontwikkeling van de coronapandemie in de Verenigde Staten. Na een gestage terugdringing van het virus tot begin juli is nu over de hele linie sprake van een verslechtering: een verviervoudiging van het aantal gevallen in de laatste maand, bijna driekwart meer ziekenhuisopnames in de afgelopen twee weken en 7 procent meer sterfgevallen, deze week gemiddeld 275 per dag.

De Deltavariant van het virus zou inmiddels verantwoordelijk zijn voor 83 procent van alle nieuwe besmettingen volgens de CDC, de Amerikaanse pendant van het RIVM. Van degenen die met Covid-19 in het ziekenhuis belanden, is 97 procent niet gevaccineerd. Maar omdat de Deltavariant ook wél gevaccineerde mensen weet te besmetten, adviseerde de organisatie dinsdag dat in gebieden met een hoge besmettingsgraad opnieuw een mondkapjesplicht in winkels en andere publieke plekken wordt ingevoerd.

Hoewel de grafieken van nu (bijna 89.000 nieuwe gevallen geregistreerd op maandag) in het niet vallen bij de piek van januari (300.000 gevallen op één dag), worden weer scherpere maatregelen afgekondigd. President Biden zei dinsdag op een vraag van een journalist dat hij overweegt vaccinaties verplicht te stellen voor het federale overheidspersoneel – ruim 2 miljoen Amerikanen. „Als je niet bent gevaccineerd, ben je lang niet zo slim als ik dacht dat je was”, zei de president erbij. Het departement voor Veteranenzorg heeft al een dergelijke verplichting ingevoerd voor zijn ambtenaren, onder wie veel zorgpersoneel. In New York en Californië heeft de staatsoverheid een groot deel van de werknemers voor de keuze gesteld: vaccineren of wekelijks testen. Ook zorgmedewerkers in Californië moeten zich laten vaccineren om te kunnen werken.

Inreisbeperkingen

Maandag liet de woordvoerder van het Witte Huis weten dat er voorlopig geen eind komt aan de inreisbeperkingen vanuit onder meer landen van de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk. Een mogelijke einddatum wilde ze niet noemen. „Alles hangt af van de mate waarin we erin slagen om meer mensen in te enten, het vaccin te verspreiden en het virus terug te slaan”, zei ze.

Dat klinkt eenvoudiger dan het is. In de VS zijn de verhoudingen rond de epidemie misschien nog wel vinniger dan in Europa. Er is een regelrecht verband tussen zelfs maar de acceptatie van de realiteit van het coronavirus en de politieke overtuiging. Dat geldt nog sterker voor de bereidheid om mee te werken aan de bestrijding van de pandemie. Een restauranteigenaar in Huntington Beach, Californië, plakte deze week een bordje op de deur: ‘Bewijs van niet-gevaccineerd zijn verplicht. Wij verdragen absoluut geen verraderlijke, on-Amerikaanse stupiditeit.’

Als je niet bent gevaccineerd, ben je lang niet zo slim als ik dacht dat je was

President Joe Biden

Het is de extreme uiting van een sentiment dat tamelijk algemeen is onder Republikeinse kiezers: het gevaar van de pandemie wordt overdreven en de Democratische regering grijpt de gelegenheid aan om de bevolking te knechten. Kijk naar het verschil in waardering voor president Bidens aanpak van de coronacrisis volgens enkele peilingen. Onder Democratische kiezers schommelt de waardering rond de 90 procent. Onder Republikeinse kiezers is zij de laatste week onder de 30 procent gezakt.

Van deur tot deur

Biden staat voor een dilemma. Hij moet iets doen aan de opmars van de Deltavariant. In januari ging hij voortvarend van start met een razendsnel vaccinatieprogramma. Maar de snelheid nam gestaag af, met name in overwegend Republikeinse staten. De vaccinatiegraad in politiek progressieve staten aan de oost- en westkust ligt boven de 60 procent (75 in koploper Vermont). In het midden en zuiden van het land komen slechts enkele staten boven de 50 procent gevaccineerden (met 39 procent is Mississippi hekkensluiter).

In gebieden met een lage vaccinatiegraad gaan teams van deur tot deur om de bewoners ervan te overtuigen zich te laten inenten. Redenen om zich niet te laten vaccineren zijn onwetendheid, onzekerheid en recalcitrantie. Met de campagne kunnen vooral de onwetenden worden overgehaald om zich alsnog te laten prikken. Het echte verzet is lastig te breken.

De ‘vaccinatiekaart’ zoals onder meer The New York Times die bijhoudt, vertoont een opmerkelijke overeenkomst met de contouren van de verkiezingsuitslag. In politieke dieprode (Republikeinse) staten als Alabama, Kentucky, North Dakota, Tennessee of Wyoming, waar Donald Trump in november meer dan 60 procent van het electoraat achter zich kreeg, is de vaccinatiegraad omgekeerd evenredig laag, van 42 tot 56 procent. Biden weet ook: hoe krachtiger de overheidsmaatregelen die worden voorgesteld om de opmars van de Deltavariant te stuiten, hoe venijniger het verzet in die staten zal zijn.

‘Ongevaccineerde lui’

Op de nieuwe richtlijn van de CDC reageerden verscheidene Republikeinse gouverneurs afwijzend. „De tijd dat de regering mondkapjes verplicht kon stellen is voorbij”, liet gouverneur Greg Abbott van Texas woensdag weten. „Het is nu tijd voor persoonlijke verantwoordelijkheid.” „De CDC verandert opnieuw van opvatting”, twitterde gouverneur Kristi Noem van South Dakota. „De grilligheid van de CDC helpt het Amerikaanse volk niet.”

Dat betekent niet dat de coronapandemie voor de Republikeinen een kwestie is van simpelweg de hakken in het zand zetten. Politici met een verantwoordelijke positie nemen ook verantwoordelijkheid voor de bestrijding van het virus. Gouverneur Kay Ivey van Alabama, een staat waar slechts 42 procent van de volwassenen is ingeënt, haalde vorige week hard uit naar „die ongevaccineerde lui”. De nieuwe besmettingen komen op het conto van Amerikanen die het vaccin niet nemen, zei ze. „Ze kiezen voor een verschrikkelijk leven met pijn die ze over zichzelf afroepen.”

De Republikeinse gouverneur van Iowa, Kim Reynolds, probeerde op een andere manier munt te slaan uit de coronacrisis. Zij zei dinsdag op een persconferentie dat de toegenomen (grotendeels illegale) migratie bij de zuidgrens een belangrijke factor is bij de recente stijging van het aantal besmettingen in haar staat. Het klopt dat in opvangcentra voor migranten uitbraken van het Covid-virus zijn vastgesteld, maar of die verband houden met de situatie in Iowa, tweeduizend kilometer verderop, is zeer de vraag.

In gebieden met een lage vaccinatiegraad gaan teams van deur tot deur om de bewoners ervan te overtuigen zich te laten inenten

Zo worstelen ook de Republikeinen, zij het op een andere manier dan Biden en de Democratische politici, met de coronacrisis. De positie van het veelbekeken Fox News is daarbij intrigerend. Op de rechtse tv-zender blijven populaire kopstukken als Tucker Carlson en Laura Ingraham in hun eigen show propageren dat de vaccins gevaarlijk zijn („ze kidnappen het celsysteem van het lichaam!”) en dat maatregelen een onwettige beknotting van de individuele vrijheid zijn. „Gaan ze van deur tot deur? Dat is griezelig. Iemand met een masker voor zijn gezicht die aan de deur komt, zegt voor de overheid te werken, en allerlei persoonlijke vragen stelt. Wat zou dáár nou mis kunnen gaan”, sneerde Ingraham.

Maar de officiële lijn van Fox News staat daar haaks op. Vorige week lanceerde de zender een reclamecampagne onder het motto: ‘Als je kunt, laat je vaccineren.’ Vertrouwde Fox-gezichten kijken in de camera en zeggen: „Amerika, we zitten allemaal in hetzelfde schuitje.”

In april van dit jaar publiceerde het Public Religion Research Institute een onderzoek naar de vaccinatiebereidheid. Daaruit bleek dat Fox-kijkers relatief bereidwilliger zijn dan Republikeinse kiezers die op nóg rechtsere media afstemmen. Van de Fox-kijkers is 54 procent bereid een vaccin te nemen, onder kijkers van zenders als NewsMax of OAN en mensen die helemaal geen tv-nieuws zien, is die bereidheid tussen de 30 en 32 procent.