Geef in plaats van een persconferentie een minicollege kansrekening

Wat betekent het als iemand zegt dat hij ‘waarschijnlijk’ komt eten? Ga je dan vast boodschappen doen, of wacht je de bevestiging af? Dat hangt ervan af wat je verstaat onder waarschijnlijk. Is dat een kans van 90 procent, of eerder van 60?

In het dagelijks leven gebruiken we voortdurend ‘kanswoorden’, zoals waarschijnlijk, mogelijk of misschien. Dat is niet altijd handig, want over de betekenis van die woorden is geen consensus, blijkt uit vorig jaar gepubliceerd onderzoek van Ionica Smeets, Casper Albers en Sanne Willems. Zij vroegen mensen percentages te verbinden aan kanswoorden. De inschattingen verschilden nogal: ‘soms’ betekent volgens sommigen een kans van 10 procent, volgens anderen 50 procent.

Dat kanswoorden verwarring zaaien blijkt ook uit de actualiteit. Neem de kans om besmet te raken in een vliegtuig. Die is ‘relatief klein’, heeft de luchtvaartsector vanaf het begin gezegd. Nu meerdere sporters positief zijn getest na verblijf in hetzelfde vliegtuig, is de reactie bij veel mensen: ‘Zie je wel, vliegen is onveilig!’ En: ‘De luchtvaartsector heeft gelogen!’ Ergens in de informatieoverdracht is het kennelijk misgegaan: het kanswoord ‘relatief klein’ is veranderd in ‘nihil’.

Zoiets gebeurt ook bij de vaccins. Die werken minder goed tegen de Deltavariant: bescherming tegen symptomatische infectie is 88 procent, volgens Brits onderzoek. Andere onderzoeken komen nog lager uit. Hoe lager het percentage, hoe meer gevaccineerden toch besmet raken. En wanneer dat gebeurt, slaat de paniek toe. ‘Vaccinatie beschermt niet tegen Deltavariant’, kopte het AD vorige week. Het kanswoord ‘minder goed’ werd hier dus afgerond naar ‘niet’.

Zulk zwart-witdenken is verleidelijk, maar in werkelijkheid bestaan er allerlei gradaties tussen veilig en onveilig, en beschermd en onbeschermd. Bovendien bestaat een kans niet in het luchtledige. Een vaccin verkleint de kans op besmetting, maar ook andere factoren spelen een rol: het aantal infecties in je omgeving en de specifieke omstandigheden wanneer je een besmet persoon ontmoet, zoals mondkapjes en ventilatie. Een gevaccineerde in een volle kroeg loopt meer risico dan een niet-gevaccineerde op een tennisbaan.

In The Atlantic schrijft wetenschapsjournalist Katherine J. Wu dat zij de ‘pandemische situatie’ checkt alsof het gaat om het weerbericht. Ook al is ze dubbel gevaccineerd, toch bestudeert ze de ziekenhuisopnames, varianten, immuniteitsopbouw en gedragsveranderingen in haar omgeving. Zijn de omstandigheden slecht, dan gebruikt ze een mondkapje als extra risicodemper.

Wu gebruikt haar kennis van kansen dus om haar gedrag te bepalen. Verstandig, maar niet iedereen is daartoe in staat. Een idee voor het demissionaire kabinet: geef, in plaats van de zoveelste persconferentie, een minicollege kansrekening.