Zonder zelfoverschatters stort alles ineen

Wat kan grootheidswaan toch heerlijk aandoenlijk zijn, dacht ik maandag bij het lezen van de krant. De Duitse sociaal-democraat Olaf Scholz greep daarin de overstromingen aan om te pleiten voor een vlotte energietransitie: „Het is onverantwoordelijk dat de CDU tot nu toe de uitbouw van windmolens en zonnepanelen tegenhoudt.”

Scholz heeft gelijk: klimaatverandering leidt tot extreem weer, en niks doen leidt tot meer klimaatverandering. Maar Duitsland alleen kan Duitsland niet redden. Al staat het hele land vol met windmolens en zonnepanelen, dan nog kan het Rijnland voorlopig volstromen: er zijn ook nog andere vervuilers. Toch doet Olaf Scholz alsof de Duitse politiek de uitknop van de overstromingen heeft gevonden.

Dezelfde denktrant zag ik in een Guardian-artikel over de 1.200 wetenschappers die in The Lancet de Britse versoepelingen hadden bekritiseerd. Zij waarschuwden voor het ontstaan van nieuwe varianten wanneer het virus de ruimte krijgt. De krant kopte: England’s covid unlocking is threat to the world, say 1,200 scientists. Ook al aandoenlijk. Er zijn miljarden ongevaccineerden in de wereld, de Deltavariant leidt overal tot nieuwe pieken, maar het VK, een land met 66 miljoen inwoners, houdt het lot van de wereld in handen.

Toch denk ik dat het goed is om je eigen invloed te overschatten. Sterker nog: ik denk dat megalomanie de enige juiste houding is om collectieve problemen tegemoet te treden, zowel voor landen als voor individuen.

Om te beginnen is het beter voor je mentale gezondheid. Het besef van je nietigheid kan je verlammen, dus moet je jezelf soms een beetje voor de gek houden. „Ik ga de wereld redden”, zei een vriendin eens tegen me toen ze zich aansloot bij actiegroep Follow This. Ze maakte zich zorgen om klimaatverandering, en waar anderen dan wegzakken in een klimaatdepressie, leek zij ervan overtuigd dat ze eigenhandig de Apocalyps ging afwenden.

Dat brengt me op de tweede reden voor grootheidswaan: op zichzelf is de megalomane actor nietiger dan hij denkt, maar opgeteld kan hij wel degelijk iets betekenen. De megalomane vriendin heeft inmiddels met Follow This verschillende moties ingediend bij aandeelhoudersvergaderingen van Shell die de koers van het bedrijf hebben beïnvloed.

Het is net als bij verkiezingen: jouw stem maakt het verschil niet, maar als iedereen zich hierdoor liet ontmoedigen, hadden we geen democratie. Gelukkig zien veel mensen het stemmen als een gewichtige opdracht. Ze lezen programma’s, vullen stemwijzers in, maken een shortlist – alsof ze eigenhandig de premier kiezen. Dat lijkt idioot, maar zij hebben het begrepen: zonder zelfoverschatters stort alles ineen.