‘Zero risk’ voor de Japanners is een illusie op de Olympische Spelen in Tokio

Het was een boude bewering van Thomas Bach, de voorzitter van het Internationaal Olympisch Comité (IOC). De Japanners hoefden zich – de oplopende Covid-besmettingen ten spijt – geen zorgen te maken over het megasportevenement dat in hun land georganiseerd wordt, zei hij vorige week. Het risico dat zij door de komst van elfduizend sporters en duizenden begeleiders van over de hele wereld besmet zouden worden was „nul”.

De Olympische Spelen zijn nog niet begonnen, maar nu al blijkt die belofte onhoudbaar. Langzaam maar zeker druppelen er steeds meer berichten binnen van deelnemers en begeleiders die – ondanks de strenge voorzorgsmaatregelen – besmet raakten op weg naar of na aankomst in Japan. Twee Zuid-Afrikaanse voetballers en een video-analist zitten in de isolation facility van het olympisch dorp. En dat terwijl Zuid-Afrika donderdag tegen gastland Japan moet voetballen, al voor de officiële openingsceremonie.

Ook de Tsjechische beachvolleyballer Andrej Perusic zit in afzondering. Hij raakte vermoedelijk besmet via een staflid dat via een chartervlucht uit Praag kwam.

Maar ook op andere plekken in Japan zitten olympiërs en stafleden in quarantaine. Zoals de zes Britse atleten en twee stafleden die in Yokohama op trainingskamp zaten; ze raakten waarschijnlijk besmet via een passagier op de vlucht naar Japan. Of de Amerikaanse turnster – het zou om een reserve gaan, haar naam is niet vrijgegeven – die besmet raakte op een trainingskamp in Narita. Het Amerikaans olympisch en paralympisch comité (USOPC) wilde niet zeggen of wereldkampioen Simone Biles ook in quarantaine zit vanwege contactonderzoek.

Sporters zeggen af

En dan zijn er ook nog sporters die Tokio nooit bereikten omdat zij nog voor vertrek een besmetting opliepen. Zoals de Nederlandse polsstokhoogspringer Rutger Koppelaar, die maandag bekendmaakte dat hij positief is getest op het coronavirus, hoewel hij is gevaccineerd. Ook de Amerikaanse tennisster Coco Gauff moest afzeggen. „Helaas moet ik melden dat ik positief ben getest op Covid en daarom niet mee kan doen aan de Spelen in Tokio”, twitterde zij zondag. „Het is altijd mijn droom geweest om mijn land te vertegenwoordigen op de Spelen”, aldus de 17-jarige speelster. „Hopelijk komen er meer kansen om die droom te verwezenlijken.”

Haar Canadese collega Bianca Andreescu droomde er ook van voor haar land uit te komen in Tokio, schreef ze vorige week op Instagram, maar ze durft het niet aan. „Met alle uitdagingen waar we voor staan in verband met de pandemie, weet ik diep in mijn hart dat dit de juiste beslissing is”, aldus de US Open-winnares van 2019.

Het IOC doet er naar eigen zeggen alles aan om besmettingen te voorkomen. Niet alleen via strenge maatregelen voor deelnemers, staf en journalisten, maar ook met het recente besluit om een tv-evenement te maken van de Spelen. Alleen bij een zeer beperkt aantal wedstrijden zijn lokale fans welkom.

De vraag is of de Japanse bevolking daarop zit te wachten. Want hoewel er ook kritiek is op het weren van Japanse fans – hun belastinggeld gaat naar de Spelen, maar zelf mogen ze er niet van genieten – de overgrote meerderheid zal blij zijn met die beslissing. Maandag werden in Tokio 727 nieuwe Covid-besmettingen geregistreerd. Een week daarvoor waren het er nog 502.

Demonstranten in Tokio

In het centrum van de hoofdstad protesteerden zondag weer zo’n tweehonderd demonstranten met borden als ‘No olympics’. Met het organiseren van een groot sporttoernooi in coronatijd worden de mensenrechten en het recht op leven geschonden, zei een van hen tegen persbureau AP. Hij noemde de gang van zaken „onvergeeflijk”.

Dat deelnemers binnen en buiten het olympisch dorp besmet raakten toont aan dat niets of niemand het virus kan tegenhouden. Zero risk is een illusie. De Zuid-Afrikaanse teamarts Phatho Zondi vertelde aan journalisten dat alle leden van zijn team twee negatieve testen hadden overlegd voordat zij op het vliegtuig naar Tokio stapten. Bij aankomst testten ze allemaal negatief. Het ‘Tokio Playbook’, de gids waarin de organisatie van de Spelen alle Covid-maatregelen opsomt – kennen de Zuid-Afrikanen nog net niet uit hun hoofd. En dan toch besmet raken?

Lees ook deze reportage uit Tokio: 'Drinkende journalisten kunnen de reputatie van de Spelen schaden'

Neil Powell, de Zuid-Afrikaanse coach van het rugbyteam, testte een paar dagen na aankomst in Japan positief. Ook hij raakte waarschijnlijk besmet via een passagier op zijn vlucht naar Japan. Powells vaccinatie met Johnson & Johnson (Janssen), twee maanden geleden, kon een besmetting niet voorkomen.

Japanners horen de elkaar snel opvolgende berichten over besmettingen van buitenlanders boos en gelaten aan. En dat heeft weer z’n weerslag op sponsoren van de Spelen, die steeds meer moeite hebben met hun eigen feestelijke commercials. Het Japanse dagblad Yomiuri maakte maandag bekend dat autofabrikant Toyota geen tv-commercials meer zal uitzenden die gerelateerd zijn aan de Spelen. „De Olympische Spelen worden een evenement dat het publiek niet begrijpt”, zo citeert de krant een vertegenwoordiger van Toyota, een van de zestig Japanse bedrijven die in totaal zo’n 2,5 miljard euro in het sportevenement steken. Topman Akio Toyoda zal volgens de krant de openingsceremonie naar verwachting niet bijwonen.

Een andere Japanse krant, Asahi Shimbun, meldde maandag op basis van onderzoek dat 68 procent van de ongeveer 1.500 telefonische respondenten vindt dat veilige Spelen door de pandemie niet mogelijk zijn. Slechts 21 procent gelooft het tegendeel. Iets meer dan de helft is ronduit tegen doorgang van de Spelen, 33 procent heeft daar geen problemen mee.

Alsof het allemaal nog niet genoeg is werd maandag bekend dat de Japanse musicus Keigo Oyamada zijn opdracht voor het componeren van de muziek voor de openingsceremonie teruggeeft. De afgelopen weken raakte hij in opspraak door oude interviews, waarin hij toegaf dat hij zich op school schuldig had gemaakt aan pestgedrag. Zo had hij onder meer een klasgenoot in een kartonnen doos opgesloten en een leerling belachelijk gemaakt om zijn handicap.

Openingsceremonie

Als het aan het organisatiecomité van de Spelen had gelegen, had Oyamada zijn opdracht gewoon kunnen uitvoeren. „Hij heeft zijn verontschuldigingen aangeboden. Hij heeft veel spijt van wat hij heeft gedaan. We willen dat hij doorgaat met de voorbereidingen voor de openingsceremonie”, aldus een woordvoerder kort voor Oyamada’s besluit.

Het is één van de vele misstappen. Begin dit jaar trad Yoshido Mori, de voorzitter van het organisatiecomité van de Olympische Spelen, af wegens ophef over zijn seksistische uitspraken over vrouwen. Hiroshi Sasaki, de creative director van de openings- en sluitingsceremonie, trad af na zijn suggestie om een Japanse actrice als varken te verkleden. En maandag maakte de Zuid-Koreaanse president Moon Jae-in bekend dat hij bij nader inzien toch niet naar Japan afreist. Hij hoopte op een ontmoeting met de Japanse premier Yoshihide Suga, maar een Japanse diplomaat liet zich tegenover een journalist ontvallen dat Jae-in „masturbeerde” als hij dacht dat zo’n top kans van slagen had.

Het lijkt op zichzelf al een prestatie van wereldformaat als de uitgestelde Olympische Spelen van Tokio vrijdag van start gaan.