Farmaceut verhoogt prijs 500 keer, forse boete ACM

Als enige aanbieder van een medicijn vijfhonderd keer zoveel vragen als de oude prijs. Dat is machtsmisbruik, blijkt maandag uit een uitspraak van de Autoriteit Consument en Markt (ACM). Het Italiaanse farmabedrijf Leadiant krijgt een boete van 19,5 miljoen euro. Het is voor het eerst dat de mededingswaakhond een farmaceut beboet vanwege een hoge medicijnprijs.

‘Medicijnkaping’

Het gaat allemaal om het middel CDCA, tegen de zeldzame stofwisselingsziekte CTX. Dat wordt al enkele decennia gebruikt, maar was jaren niet voor die ziekte geregistreerd bij een toezichthouder. Farmaceut Leadiant kocht concurrerende aanbieders op en wist in 2017 een handelsvergunning en alleenrecht op de verkoop te krijgen. De prijs ging door het dak. Kostte het middel in 2008 nog 46 euro per verpakking, tien jaar later was de verkoopprijs 14.000 euro. Oftewel anderhalve ton per patiënt per jaar. Deze strategie wordt onder farmakenners ‘medicijnkaping’ genoemd.

Lees ook: Hoe een farmaceut de prijs van een oude pil vervijfhonderdvoudigde

Het Amsterdamse UMC slaagde er in januari vorig jaar in om het middel in eigen apotheek te bereiden. De ACM vindt dat Leadiant tussen juni 2017 en december 2019 een machtspositie had en een „buitensporige” prijs vroeg.

Om een boete uit te delen voor machtsmisbruik moet de ACM allereerst bepalen of er sprake is van een machtspositie, en daarnaast of het misbruik is. Een te hoge prijs vragen is een van de manieren waarop een bedrijf z’n dominante positie niet mag uitbuiten. Farmaceuten met een patent vragen vaak wat zij de ‘marktprijs’ noemen, oftewel wat de samenleving maximaal bereid is te betalen.

Het resultaat van het jarenlange onderzoek is bijzonder: het gebeurt zelden dat de ACM zulke hoge boetes oplegt voor machtsmisbruik. In deze zaak speelde mee dat Leadiant zelf weinig onderzoek deed naar het middel, zegt woordvoerder Murco Mijnlieff van de ACM. Ook had Leadiant zich in onderhandelingen niet genegen getoond de prijs veel te verlagen.

In het buitenland speelden al vergelijkbare zaken, zegt advocaat Diederik Schrijvershof van kantoor Maverick Advocaten. „In 2018 werd farmaceut CD Pharma door de Deense mededingingsautoriteit schuldig bevonden aan misbruik van de machtspositie nadat het de prijs van een medicijn met tweeduizend procent had verhoogd.”

In VK verloor de toezichthouder

De advocaat wijst erop dat het niet altijd even makkelijk is voor een mededingingsautoriteit om boetezaken over medicijnprijzen bij een rechter overeind te houden. „In 2016 legde de Britse Competition and Markets Authority miljoenenboetes op aan farmaceuten Pfizer en Flynn vanwege excessieve prijzen voor een geneesmiddel tegen epilepsie. Maar in maart 2020 werd de CMA in een beroep tegen die boetes teruggefloten.”

Leadiant kondigde al aan het besluit aan te vechten. De firma schrijft in een reactie dat patiënten recht hebben op middelen die zijn toegelaten tot de markt „na grondige beoordeling door de bevoegde autoriteiten”. Juristen zijn ook benieuwd of de uitspraak leidt tot claims van zorgverzekeraars. En hoe reageren andere landen? „Leadiant ligt niet alleen in Nederland onder vuur vanwege de prijs van dit middel”, zegt patentrechtexpert Ellen ’t Hoen. „Ook in Spanje, Italië en Frankrijk.”