Hoekstra: onderzoek of accountants gedwongen kunnen worden om advieswerk af te splitsen

Wordt de accountants-tak van Nederlandse vestigingen van kantoren als EY en KPMG straks verplicht afgesplitst van het advieswerk? Minister Wopke Hoekstra (Financiën, CDA) laat onderzoeken of dit soort bedrijven gedwongen kunnen worden hun consultancywerk elders onder te brengen. Ook neemt hij andere maatregelen om het toezicht op accountants aan te scherpen, zo blijkt uit een wetsvoorstel dat vrijdag door het ministerie van Financiën „ter consultatie” online is gezet.

Wettelijk is het al verboden om als accountant, die de jaarrekening controleert, ook belastingadvies te geven aan dezelfde klant. Een accountant zou dan zijn eigen werk keuren. Wel is het nu nog zo dat die onderdelen in organisatorisch opzicht onder hetzelfde dak mogen zitten. Inkomsten uit verschillende werkzaamheden komen dan uiteindelijk op dezelfde rekening terecht. Het is aan het bedrijf wat daarmee gedaan wordt.

Grote kantoren draaien de laatste jaren steeds meer op lucratief advieswerk. Inmiddels is de consultancytak goed voor ruim de helft van de omzet van accountants. Toezichthouders vrezen dat daardoor het controlewerk in het gedrang komt. Prikkels om te investeren in kwaliteitsverbetering van de controle op de jaarrekening van bedrijven zouden te veel ontbreken.

Lees hier meer over het rapport: Hoekstra belooft in te grijpen na nieuwe kritiek op accountants

Die kwaliteitsverbetering is echter hard nodig. De door Hoekstra ingestelde Commissie Toekomst Accountancysector (CTA) oordeelde vorig jaar hard over de branche. In het eindrapport staat onder meer dat „een significant deel” van het controlewerk van accountants bij jaarrekeningen „nog steeds niet voldoet aan de geldende standaarden”. Het huidige wetsvoorstel is een reactie op dat rapport.

Deloitte berispt om Steinhoff

Afgelopen vrijdag nog kreeg Deloitte een forse tik op de vingers van de Accountantskamer. De tuchtrechter oordeelde dat het kantoor grote fouten heeft gemaakt bij de controle bij meubelketen Steinhoff. Dit Duits-Zuid-Afrikaanse bedrijf is statutair gevestigd in Nederland en had dus te maken met Nederlandse controle.

Het bestuur van Steinhoff had voor miljarden aan omzet verzonnen. Tegenvallers werden met kunstmatig opgepompte cijfers uit de boekhouding gehouden. Beleggers zagen voor miljarden aan beurswaarde verdampen door de fraude.

Deloitte ontdekte de misstanden te laat, ondanks aanwijzingen dat het bestuur fraudeerde. De tuchtrechter heeft de controlerend accountant daarom een schorsing van drie maanden opgelegd.

Lees ook: Storm rond failliet Imtech gaat nog lang niet liggen

Ook elders werd fraude met de jaarrekening te laat opgemerkt. In Duitsland ligt EY nog altijd onder vuur omdat het jaar na jaar de boekhouding van de frauderende betaaldienstverlener Wirecard tekende. Ook bij de afwikkeling van een van de grootste faillissementen in de Nederlandse geschiedenis, die van installatiebedrijf Imtech, staan de accountants voor de rechter.

De PvdA pleitte al eerder voor deze organisatorische scheiding waarbij de accountantstak volledig wordt afgesplitst van het consultancywerk. Volgens experts ligt een gedwongen financiële scheiding echter lastig. De overheid zou daarmee ingrijpen bij particuliere bedrijven, zegt Marcel Pheijffer, hoogleraar forensische accountancy aan de Nyenrode Business Universiteit. „Het is onteigening van vermogen dat aan de hele partnergroep toebehoort. Daar zitten juridisch nogal wat haken en ogen aan.”

Naast de verplichte afsplitsing van advies- en controlewerk laat minister Hoekstra ook de mogelijkheid onderzoeken of controle van de boekhouding ook door twee verschillende accountants kan worden gedaan. Zo zou de onafhankelijkheid van de controle groter worden.

Beleggersvereniging VEB noemde die optie eerder al onaantrekkelijk. Er zouden te weinig accountantskantoren zijn voor een gezamenlijke controle. Bovendien zou de verhouding tussen de grootste kantoren (EY, PwC, Deloitte en KPMG) en de rest „te scheef zijn”, waardoor de grotere accountant bepalend zou zijn in het geval van geschillen.

Uit het wetsvoorstel blijkt ook dat Hoekstra de externe controle op kleinere accountantskantoren wil vergroten. Waar nu alleen kantoren die beursgenoteerde ondernemingen en de financiële sector controleren verplicht een raad van commissarissen hebben, gaat die verplichting straks voor meer accountants gelden.

Wie minimaal 3 miljoen euro met minimaal 150 controles per jaar verdient, moet straks een raad van commissarissen hebben ingesteld. In de praktijk zal deze verplichting volgens Hoekstra voor vijftien tot twintig kantoren gaan gelden.

Toezicht verruimd

Kleinere bedrijven kunnen in de toekomst bovendien een accountant toegewezen krijgen. De afgelopen tijd hadden beursgenoteerde bedrijven als Oranjewoud (met bouwconcern Strukton) en kaartenmaker AND geen vaste accountant. Met de nieuwe wet kunnen zij een van de grotere kantoren in Nederland toegewezen krijgen.

Ook voor grotere kantoren zelf wordt in het
het toezicht verruimd. Zo krijgen commissarissen de bevoegdheid om te beslissen over winstuitkeringen, investeringen en het ontslaan van bestuurders. Zij moeten controleren of geld dat verdiend wordt door een accountant ook voldoende in de onderneming wordt geïnvesteerd en dus niet alleen als dividend aan de partners uitgekeerd.

Verschillende grote kantoren zeggen desgevraagd het wetsvoorstel nog te bekijken.