Federer piepte er snel tussenuit op Wimbledon – voor de laatste keer?

Was het de laatste keer op Wimbledon? De laatste keer op centercourt? Het was de vraag die op ieders lippen lag. Roger Federer, de armen gekruist, het haar onberispelijk als altijd: „Ik weet het niet, ik weet het werkelijk niet.”

Een klein uur eerder was de 39-jarige Zwitserse tennisser, in de nadagen van zijn carrière, verslagen door een Pool die slechts één keer de derde ronde in een grand slam had gehaald: Hubert Hurkacz. Met grote cijfers ook: 6-3, 7-6 en 6-0. „Natuurlijk wil ik Wimbledon nog een keer spelen”, zei Federer. „Maar op mijn leeftijd weet je nooit wat er nog in het vat zit.”

Wie gunde de achtvoudig Wimbledonkampioen niet dat hij nog één keer de finale van zijn favoriete grand slam zou spelen? Liefst tegen Novak Djokovic, de Serviër met wie hij meerdere titanenduels uitvocht. Zoals twee jaar geleden in de eindstrijd van het grastoernooi, toen hij in een vijfsetter met opgeheven hoofd ten onder ging. Deze keer waren de omstandigheden anders. Begin vorig jaar werd Federer geopereerd aan zijn knie – dezelfde knie die hem in 2016 al eens parten speelde. Hij kreeg een terugval, werd opnieuw behandeld, en beëindigde voortijdig het seizoen, tussen alle coronaperikelen door. Zijn eerste post-operatieve partij speelde hij begin dit jaar in Doha.

Sindsdien was het vallen en opstaan. Hier en daar won hij een wedstrijd, op Roland Garros bereikte hij de vierde ronde – waarna hij zich terugtrok om zich op Wimbledon te richten – maar bij het grastoernooi in Halle vloog hij er vorige maand in de tweede ronde uit tegen het Canadese talent Félix Auger-Aliassime.

Het viel journalisten toen op hoe atypisch Federer op die nederlaag reageerde. Met tegenzin stond hij ze wat mokkig te woord. Het deed denken aan zijn juniorentijd, toen Federer last had van woedeaanvallen en mentale inzinkingen. „Misschien hoort het bij mijn comeback”, zei hij in Londen op de vraag wat er in Halle nou precies gebeurde. „Misschien had ik hogere verwachtingen. Maar het is mij al lang niet overkomen dat ik het positieve van een wedstrijd niet meer in kan zien. In dat opzicht kan ik heel trots zijn op mezelf.”

Te laat, te onstuimig, te slordig

Tegen de geweldig serverende Hurkacz zag je die teleurstelling in zichzelf er af en toe ook insluipen. Federer wilde wel, maar het lijf gaf niet altijd mee. Soms was hij te laat, soms te onstuimig, te slordig. Verbaasd keek hij op als zijn opponent een bijna onhaalbare bal retourneerde, en hij aan het net het nakijken had. Pijnlijk was het, nu en dan. In de derde set leek hij verlamd. Vooraf liet Federer doorschemeren dat Wimbledon een testcase werd. Ging hij nog een tijd door na zijn knie-operatie? Ging hij naar de Olympische Spelen van Tokio? Hij liet het afhangen van zijn spel op de Engelse grass courts. „Als ik heel goed speel of heel slecht, heeft dat een impact op wat daarna gebeurt.”

Maandag bleek dat hij op de definitieve Zwitserse lijst voor ‘Tokio’ staat, al gaf hij na zijn nederlaag tegen Hubert Hurkacz aan dat hij er nog niet uit is of hij na vier eerdere pogingen opnieuw een gooi wil doen naar de olympische titel in het enkelspel. Behalve die olympische titel won Federer alles wat er te winnen valt. Zes keer de Australian Open, acht keer Wimbledon, vijf keer de US Open en een keer Roland Garros. Hij brak record op record, maar bleef hongerig, ook na zijn comeback. Of zoals hij het zelf verwoordde: ik heb plezier, kijk hoe ver ik kan komen.

Hij vertelde dat het nooit zijn doel is geweest om tot op hogere leeftijd te blijven tennissen. Vijfendertig leek hem lang een reëel getal. En dat wás al aan de hoge kant, zei hij, want voorgangers als Björn Borg (26), Boris Becker (31) en Pete Sampras (32) zetten veel eerder een punt achter hun carrière. De afgelopen dagen refereerde hij meerdere malen aan de uniciteit van wat hij doet. Met zijn geliefde Mirka komt hij al twintig jaar in de Londense wijk Wimbledon, zei hij. Het publiek staat achter hem sinds 2001, toen hij in een vijfsetter de grote Pete Sampras versloeg. „This is the last grandslam before I reach the big 4.” Hij wordt begin augustus veertig. Journalisten voedden hem met weemoedige vragen, maar zelf leek Federer er ook sterk van doordrongen dat dit wel eens zijn laatste optreden op een grand slam kon zijn.

Zijn afscheid op Wimbledon moet voor velen een kater zijn geweest. Het voelde niet als een afscheid in stijl, hoe goed Hurkacz ook speelde. Federer piepte er na afloop snel tussenuit, waarna de Pool zijn respect voor zijn jeugdidool betuigde, om meteen daarna te mijmeren over de volgende partij. Mooi was hoe Federer hem na afloop met een glimlach feliciteerde. Een tikkeltje verbaasd weer, maar wel met het besef: dit is een van de mannen die het gaat maken als ik niet meer speel.

Jonge Federer

Bij vlagen zag je de afgelopen dagen iets van de jonge Federer, ’s werelds meest elegante en constante tennisser. Zoals in de vijfde game van de tweede set van zijn partij tegen de Italiaan Lorenzo Sonego, toen hij met een katachtige passeerslag een breekpunt benutte. Of zijn return, in de tweede set, tegen Hurkacz. Met een snelheid van 100 kilometer per uur vloog die rakelings over het net. Soms verbaasde hij zichzelf, om vervolgens een misser te slaan, daarna fulminerend tegen het publiek. Hoe kwetsbaar hij soms ook oogde, hij bleef gemotiveerd. De vuist heffend richting zijn box na het winnen van een set. Halverwege een pauze naar de baseline lopen, terwijl zijn opponent nog een banaan eet. Hawkeye consulteren, ook als de bal duidelijk uit is.

David Foster Wallace, de Amerikaanse schrijver, wist zijn oogstrelende spel, soms met onverwachte plotwendingen, ooit mooi in één zin samen te ballen: „Federer is Mozart en Metallica tegelijk.” De vraag is hoe lang de Zwitser zijn unieke composities nog met de wereld wil – en kan – blijven delen.