Aanvragen asiel in het VK moet op afstand

Rubberen bootjes met mensen in oranje zwemvesten die het Kanaal oversteken – hét beeld van illegale migratie naar het Verenigd Koninkrijk – moeten verleden tijd worden. Minister Priti Patel (Binnenlandse Zaken) heeft dinsdag wijzigingen van de asielwet aangekondigd die hiervoor moeten zorgen.

Het wetsvoorstel maakt het strafbaar voor migranten om doelbewust zonder toestemming naar het VK te reizen. Ook wil Patel de straf op mensensmokkel verhogen, levenslang moet een optie worden. De wet maakt bovendien de weg vrij voor de oprichting van detentiecentra voor migranten buiten het Verenigd Koninkrijk.

Lees ook Denemarken wil asielzoekers tijdens procedure opvangen in ‘partnerland’

De Conservatieve Patel spreekt van de „radicaalste veranderingen van het asielsysteem in decennia” en heeft zich laten inspireren door andere landen die een zeer streng migratiebeleid voeren. Zo sprak ze volgens Britse media met collega's uit Denemarken over de mogelijkheid om samen een buitengaats detentiecentrum op te richten, in Rwanda. Ook zou de minister hebben gekeken bij Australië, dat migranten die per boot aankomen, wegstuurt of opsluit in centra in eilandstaatjes als Nauru.

Volgens Patel heeft het Britse volk door voor de Brexit en de Conservatieve Partij te kiezen „er keer op keer voor gestemd dat het VK de controle moet terugkrijgen over zijn grenzen”.

Universitair hoofddocent sociale geografie aan de Universiteit van Utrecht Ilse van Liempt ziet in de plannen een poging van de Britse regering om zich af te zetten tegen de Europese Unie. „Ze lijken te willen laten zien: wij gaan onze eigen koers varen op het gebied van migratie en hoeven ons niets aan te trekken van de Europese Commissie”, zegt zij. Brussel sprak zich eerder fel uit over Deense plannen voor offshore migratiecentra, omdat die in strijd zouden zijn met EU-wetgeving.

Maar hoewel Patel jubelt dat haar land zich niet meer hoeft te houden aan de EU-regels, heeft het VK zich nog wel te houden aan het internationale migratierecht. „In het Vluchtelingenverdrag staat dat je het mensen niet mag aanrekenen als zij niet over officiële documenten beschikken. Dit is omdat erkend wordt dat mensen die bijvoorbeeld een oorlog ontvluchten, niet zomaar een visum kunnen aanvragen bij een ambassade”, zegt Van Liempt.

Andere migratie-experts stellen dat het verplaatsen van migranten naar een derde land sowieso in strijd is met het VN-verdrag. Daarnaast is de vraag hoe effectief de plannen zouden zijn. Van Liempt wijst op onderzoeken waaruit blijkt dat migratie altijd doorgaat omdat mensen die móéten migreren, dat blijven doen. Dit zou gelden voor oorlogsvluchtelingen en voor mensen die om economische redenen of voor de liefde willen migreren.

Lees ook De overtocht is al zo riskant, die celstraf schrikt niet af

Wel kan deze wetswijziging ervoor zorgen dat migreren risicovoller en duurder wordt: omdat de risico’s voor smokkelaars groter worden, zullen de prijzen stijgen. Volgens Van Liempt leidt dit vooral tot meer ongelijkheid omdat nog meer mensen de reis niet zouden kunnen betalen. Ook blijven migranten die wel de oversteek maken mogelijk langer in het VK omdat zij veel hebben betaald voor hun overtocht - een neveneffect dat Patel waarschijnlijk niet bevalt.

Eerst moet het Lagerhuis zich buigen over het voorstel van Patel. Oppositiepartij Labour heeft, als verwacht, vast bekendgemaakt tegen het „gewetenloze” wetsvoorstel te zullen stemmen.