De luiken van de Stadhouderskamer zijn gesloten

Was het een speurtocht? Ouderwets verstoppertje? Of opnames van een nieuw seizoen Hunted?

Informateur Mariëtte Hamer had afgelopen woensdag een spannend middagprogramma voor Haagse journalisten georganiseerd. Zonder openbare aanwijzing – geen persbericht, geen sms’je van de Rijksvoorlichtingsdienst – hadden sommige verslaggevers ontdekt dat Mark Rutte en Sigrid Kaag zich voor het eerst sinds een week weer moesten melden. Dit keer liever niet met pottenkijkers voor de deur, dus meden ze het afgehekte persvak voor de deur van de Stadhouderskamer. Om toch een microfoon onder hun neus te kunnen duwen – vooral Kaag stond na ‘autogordelgate’ in de belangstelling – posteerden journalisten zich langs verschillende alternatieve routes die naar de Stadhouderskamer leiden.

„Één A!”, schreeuwde een goed geïnformeerde collega even voor 13 uur op de gang bij de plenaire vergaderzaal. En een klein legertje verslaggevers trok een sprintje naar de achteringang in de zuidoosthoek van het Tweede Kamercomplex, waarvan het postadres Binnenhof 1a is. Stiekem maar uiteindelijk toch zichtbaar gingen eerst Kaag en vervolgens Rutte inderdaad via die deur naar binnen. Gevraagd om een toelichting waren de leiders van VVD en D66 stoïcijns zwijgzaam tegen die paar verslaggevers die hen hadden gevonden. Twee uur later kwamen ze weer naar buiten, ieder via een andere sluiproute richting hun eigen ministerie.

Zo gaan we dit vaker zien de komende weken. Sinds de Tweede Kamer, op advies van de informateur, aan de leiders van de twee grootste fracties de opdracht heeft gegeven om een voorzet voor een regeerakkoord te formuleren zijn de luiken van de Stadhouderskamer gesloten. Niet langer worden de agenda en de (externe) gesprekspartners van het informatieproces openbaar gemaakt op de website van het Bureau woordvoering kabinetsformatie. Niet langer geven de deelnemers van het stroeve onderhandelingsproces hun (vaak nietszeggende) commentaar.

Meer openheid in de zo vurig gewenste nieuwe Haagse bestuurscultuur verdraagt zich slecht met datgene waar VVD en D66 nu mee bezig zijn: onderhandelen over mogelijke beleidskeuzes voor een volgend kabinet. Waarbij ze rekening dienen te houden met de wensen en bezwaren van andere partijen die straks moeten aanschuiven voor de échte kabinetsformatie: CDA, PvdA, GroenLinks en ChristenUnie.

Zoals Rutte het na afloop van zijn gesprek woensdagmiddag zei: „In dit stadium is de transparantie die we zo graag willen de formatie niet dienstig.”

En dat terwijl het dezer dagen écht over de inhoud gaat. De meeste gesprekken tussen beide partijen worden gevoerd door de onderhandelingsteams van beide fracties, zónder hun partijleiders. Met Sophie Hermans en Mark Harbers voor de VVD – de voormalig politiek assistent van Rutte in het Torentje en de voormalig financieel woordvoerder van de Tweede Kamerfractie. En Rob Jetten en Steven van Weyenberg voor D66 – de voormalig fractievoorzitter en de fiscaal woordvoerder. Omdat het gezelschap is uitgebreid zijn de gesprekkken inmiddels verplaatst van de Stadhouderskamer naar de veel grotere Oude Zaal van de Tweede Kamer.

Daarbij zullen er opnieuw deskundigen van buiten worden uitgenodigd, om te spreken over de grote thema’s die op de agenda staan – stikstofcrisis, klimaatverandering, achterstallig onderhoud in de publieke sector. Deze week schoven al de directeuren van het Centraal Planbureau en De Nederlandsche Bank om aan uit te tekenen wat de begrotingsruimte voor het nieuwe kabinet zal zijn. Maar wat er precíes aan tafel wordt besproken en in hoeverre de nu twee deelnemende partijen zich daarin kunnen vinden of juist niet – we zullen het niet horen.

Over drie weken wordt het tijdelijk nóg stiller op het Binnenhof. Want over één maatregel zijn alle betrokken partijen het nu al eens. De werkdruk in Den Haag is hoog, het was een hectisch jaar en (nieuwe) burnouts moet worden voorkomen. Dus hebben de zes mogelijke coalitiepartners afgesproken om vanaf eind juli tenminste twee weken vrij te nemen, en misschien wel drie. Pas daarna, medio augustus, zal het product van de voorwas van Rutte en Kaag verschijnen.