:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data72491625-2fdeba.jpg)
In het najaar van 2019 kwam de Nederlandse belangenorganisatie voor betaald voetballers VVCS met het plan aanvoerders op Coming Out Dag een regenboogband te laten dragen om lhbti-acceptatie in het voetbal te bevorderen. Dusan Tadic was net aanvoerder van Ajax geworden en de actie bracht hem in een lastig parket. „In zijn geboorteland Servië ligt homoseksualiteit gevoelig”, zegt oud-KNVB-voorzitter Michael van Praag. „Met zo’n band zou hij niet alleen zichzelf, maar ook zijn familie in problemen brengen.”
Tadic had moeite met de actie, waarop Ajax een alternatieve, minder opzichtige band voorstelde. Daar speelde hij toen mee. „Maar in de beeldvorming was Tadic een weigeraar „een outlaw”, zegt Van Praag. Hoe goedbedoeld ook, zo’n initiatief kan spelers in de knel brengen. Net zoals je EK-deelnemers in de problemen brengt als je verwacht dat zij een statement maken tegen de ‘anti-homowet’ die Hongarije onlangs invoerde.
De nieuwe wet verbiedt ‘lhbti-propaganda’ of ‘genderideologie’, zoals het in Hongarije genoemd wordt, gericht op kinderen en jongeren onder de 18. Dat betekent dat in tienerfilms en kinderadvertenties geen niet-heterokoppels mogen voorkomen en vooral dat scholen geen aandacht mogen besteden aan seksuele diversiteit.
De wet heeft wereldwijd tot afkeurende reacties geleid. „Maar je mag sporters niet met dat protest belasten”, zegt Van Praag. „Laat dat maar aan voetbalbonden en de UEFA over.”
Wel knielen, geen regenboog
Hoe moeilijk dat is, blijkt tijdens dit EK. Zo kreeg de gemeente München geen toestemming van de Europese voetbalbond om zijn stadion in regenboogkleuren te verlichten bij het duel van woensdag tussen Duitsland en Hongarije. De UEFA zegt voor inclusie te zijn, maar verbiedt politieke uitingen. Zo werd de spelers van Oekraïne al verboden een shirt te dragen met de slogan ‘glorie aan onze helden’. Die tekst zou verwijzen naar de anti-Russische opstand van 2014 in Oekraïne.
Opvallend genoeg kreeg de Duitse doelman Manuel Neuer wel toestemming om een regenboogband te dragen. En mogen elftallen, zoals het Belgische, Engelse en Schotse deden, voor wedstrijden knielen uit protest tegen racisme en in solidariteit met Black Lives Matter. Daardoor oogt de UEFA inconsequent.
Een groot statement van de voetbalorganisatie zelf, lijkt uitgesloten. Nadat de Amerikaanse staat Georgia recent de kieswet aanscherpte op een manier die zwarte burgers het stemmen kan bemoeilijken, verplaatste de Amerikaanse nationale honkbalorganisatie MLB een prestigieuze wedstrijd van Atlanta naar Denver, Colorado. De EK-duels die aan Boedapest zijn toegekend, zoals die van Nederland aanstaande zondag, gaan gewoon door. De speculatie dat de finale, vanwege het aantal coronabesmettingen in Engeland, van Londen naar Boedapest verplaatst zou kunnen worden, lijkt wel uit de lucht.
Het probleem, zeggen betrokkenen, is dat de normen onder UEFA-leden zo verschillen. Bij slechts tien tot vijftien van de 55 lidstaten zou een campagne voor lhbti-inclusie echt leven. Turkije, Rusland en Hongarije stuit de aandacht hiervoor tegen de borst. Daarom is de houding: eventuele homohaat op het veld keihard aanpakken, maar erbuiten niets doen.
Bij de UEFA vindt ook niet iedereen het een goede zaak dat de bond deelneemt aan Gay Pride. Want als vertegenwoordigers van bonden daaraan meedoen, hoe kun je dan een stadion in regenboogkleuren weigeren? Het leidt tot verwarring of zelfs hoon.
Schriftelijke verklaring
Van Praag herinnert zich hoe hij als nieuwe KNVB-voorzitter de voorzitter van lhbti-belangenorganisatie COC op bezoek kreeg. Die vroeg of hij een statement tegen homofobie wilde maken. „Ik zei: hoe dan? Met een bord en een vlag? Nee, we moesten met een doordacht plan komen om discriminatie van homo’s op het veld tegen te gaan. Zoals ik ook van de UEFA verwacht dat ze met een plan komen in deze nieuwe kwestie: hoe om te gaan met landen die wetten aannemen die haaks staan op de waarden van de bond?”
Met de wetgeving van landen kun je je niet bemoeien, beseft hij. „Maar de UEFA kan wel zeggen: wie een EK wil organiseren, moet schriftelijk vastleggen internationale mensenrechten volledig te respecteren. Anders gaan we voortaan niet naar Boedapest, maar naar Parijs.”
De Duitse regering heeft voetbalfans intussen opgeroepen woensdag met regenboogvlaggen naar het stadion in München te komen. En Oranje-aanvoerder Georginio Wijnaldum liet dinsdag weten dat hij in Boedapest een band zal dragen met de tekst ‘OneLove’. De druk om moreel leiderschap te tonen, op en rond het voetbalveld, zal alleen maar toenemen.