Besteed coronageld aan muziek en meer beweging in de klas

Vandaag, maandag, debatteert de Tweede Kamer over het Nationaal Programma Onderwijs. Het plan is om in 2,5 jaar 8,5 miljard euro in het onderwijs te investeren voor herstel en ontwikkeling van het onderwijs tijdens en na corona. Een ruim gebaar. Zoveel geld lijkt de ernst van de situatie te onderstrepen, maar verhoogt tegelijkertijd de coronastress. Want hoe besteed je zo’n budget als je al tot over je oren in het geredder zit?

De eerste reflex bij achterstanden is harder werken en de lesuren nog effectiever besteden: meer van hetzelfde en dan onder hogere druk. Dat werkt averechts, want hoe meer stress hoe lastiger de hersenen leren. En dat geldt nog het meest voor leerlingen die opgroeien onder stressvolle omstandigheden en thuis minder kans krijgen om veerkracht te ontwikkelen. Kinderen die na school niet naar sport, dans en muziekles kunnen. En dat zijn precies de leerlingen waar het hier om gaat: zij hadden het in de coronatijd het meest te verduren terwijl hun leerachterstand in Nederland de laatste jaren toch al sneller groeide dan elders.

Gras gaat niet sneller groeien als je eraan trekt, wel als je het water en voedsel geeft. Hoe doe je dat bij leerlingen? Wel, misschien is het tijd voor meer plezier in de klas. Muziek, kunst, sport en beweging zijn belangrijker dan we dachten, daar is de afgelopen jaren veel onderzoek naar gedaan. Het positieve effect op de ontwikkeling is breed en is het grootst bij juist leerlingen in achterstandssituaties. Dat komt nu extra van pas.

Neem muziek. Leerlingen die in de klas zingen en musiceren ontwikkelen hun empathie en leggen makkelijker sociaal contact. Bij jongens werd zelfs tot 400 procent meer samenwerking gemeten. Zo wordt er minder buitengesloten en samen leren gaat beter dan alleen. Muziek helpt ook om een betere zelfsturing te ontwikkelen, ook een achilleshiel bij de groep kwetsbare leerlingen. Muziek stimuleert bovendien de auditieve schors – het luistervermogen – waardoor de timing en klankherkenning verbetert en lees- en taalachterstanden makkelijker worden weggewerkt. Het is nogal wat.

Leerlingen ondervinden in muziek bovendien niet de frustratie van hun achterstand. Al zingend en musicerend worden ze meegenomen door de rest van de klas. Intrinsieke motivatie neutraliseert de faalangst. In een Amerikaans onderzoek bleken kinderen van laagopgeleide ouders, die scholen bezochten met kunst en muziek, twee keer zo vaak te gaan doorleren.

Lees ook: Rekenkamer: bij onderwijsplan liggen misbruik en willekeur op de loer

Versterk het geheugen

Ook meer sport en extra beweging helpt de kansen op school beter te verdelen. Fysieke inspanning laat de hersencellen groeien. Beweging versterkt het geheugen en verbetert vaardigheden voor zelfsturing, zoals aandacht, werkgeheugen, coördinatie, zelfbeheersing en taakgerichtheid. Niet raar dus dat lessen op het schoolplein, en meer beweging in de klas, de cijfers verbeteren voor rekenen, lezen en spellen. Onderzoekers aan de Rijksuniversiteit Groningen registreerden vijf maanden voorsprong in twee jaar. Meer beweging helpt elke leerling en – ook hier weer – het meest wie dat het best kan gebruiken: leerlingen die thuis weinig speelruimte hebben en er niet de stimulans vinden om te bewegen.

Kansongelijkheid in het onderwijs is geen nieuw thema. Corona heeft een bestaand probleem verder uitvergroot. De crisis biedt nu de kans om nieuwe wegen in te slaan door het geld van het Nationaal Programma Onderwijs te gebruiken om echt te vernieuwen. Dat lukt alleen als we het onderwijs niet alleen laten met een zak geld. Juist in stressvolle en overbelaste tijden grijpen mensen terug op wat ze kennen, op oude reflexen. Met interventies die de stress verhogen door nog meer aan het gras te trekken.

Het kan anders. Verrijk de schooldag met het coronageld. Help scholen door een basisstructuur te bouwen met niet-commerciële onderwijspartners, gedreven vanuit eenzelfde intrinsieke motivatie als de onderwijsteams zelf. Nederland is rijk aan dergelijke organisaties die met liefde nadenken over effectief plezier in de klas en een brede ontwikkeling van leerlingen in cultuur, muziek, sport, natuur en beweging. Organisaties die een missie hebben om het onderwijs te verrijken, en de kansen in ons land eerlijker te verdelen.