Kritiek op inzet nepaccounts door politie

De Nationale Politie wil de inzet van nepaccounts beter regelen. Dergelijke nepprofielen worden door agenten gebruikt om heimelijk activiteit op sociale media in de gaten te houden, recent bijvoorbeeld tijdens de avondklokrellen. Volgens de korpsleiding is er „discussie over grondslag en toezicht” rondom de inzet van nepaccounts.

De politie gaat daarom in gesprek met onder meer het Openbaar Ministerie, het ministerie van Veiligheid en Justitie en burgemeesters om duidelijk te krijgen „wie hier uiteindelijk toezicht op houdt”. Dit laat de korpsleiding weten naar aanleiding van vragen van NRC. Onduidelijk is hoe vaak het middel wordt ingezet.

Verbod van Facebook

Facebook verbiedt de inzet van dergelijke nepprofielen op zowel Facebook als Instagram (eigendom van Facebook). Het bedrijf is een onderzoek gestart naar nepaccounts van de Nederlandse politie. Aangetroffen accounts worden direct geblokkeerd, aldus een woordvoerder.

Wat de politie precies mag doen met een nepaccount is niet in detail vastgelegd in de wet. Zo mag de politie onder valse naam in gesloten groepen binnentreden zolang dit geen „meer dan geringe” inbreuk op de privacy vormt, maar waar die grens ligt is vaag, zegt Jan-Jaap Oerlemans, bijzonder hoogleraar inlichtingen en recht bij de Universiteit Utrecht. „Het hangt van veel zaken af: hoe groot is de groep en hoeveel wordt vastgelegd over bepaalde personen? Je moet dat van geval tot geval bekijken.”

Arnout de Vries van TNO, mede-auteur van een lesboek over socialemediagebruik door politieagenten, signaleert dat agenten vanuit nepaccounts ook burgers in de gaten houden die niet van een strafbaar feit worden verdacht. „Op sociale media gebeurt dit op steeds grotere schaal”, aldus De Vries, „zonder dat duidelijk is of dat wel de bedoeling is.”

Lees het achtergrondverhaal over hoe de politie undercover gaat op sociale media

Bewust weglaten

Voor rechters is het moeilijk om de rechtmatigheid van het politiewerk op sociale media te toetsen, omdat het OM het gebruik van nepprofielen soms bewust uit strafdossiers laat. „Dan staat er gewoon dat belastend bewijs afkomstig is uit internetonderzoek”, zegt ‘cyberadvocaat’ Noud van Gemert. Volgens het OM is dit soms noodzakelijk omdat het prijsgeven van opsporingsmethoden criminelen in de kaart kan spelen. „Er bestaat geen plicht om altijd tot in detail te beschrijven onder welke omstandigheden een bevinding is gedaan”, aldus een woordvoerder van het parket-generaal.

Wetgeving die de bevoegdheden van politie op sociale media duidelijker vastlegt is in de maak. Het nieuwe Wetboek van Strafvordering, dat onder meer het recht van de politie om nepaccounts aan te maken expliciet vermeldt in een memorie van toelichting, ligt momenteel ter advies bij de Raad van State.