Ook T-cellen beschermen na vaccin tegen varianten

De afweer tegen het coronavirus die wordt opgewekt bij vaccinatie of een doorgemaakte besmetting geven een goede bescherming tegen zorgwekkende varianten van het virus. Die geruststellende conclusie trekken onderzoekers van de afdeling Viroscience van het Erasmus MC in Rotterdam, na uitgebreid onderzoek naar de afweer tegen corona bij medisch personeel. De resultaten zijn woensdag gepubliceerd in het vakblad Science Immunology.

„Varianten van het virus kunnen deels ontsnappen aan de antistoffen die gevormd zijn na vaccinatie of een doorgemaakte infectie”, zegt arts-microbioloog Corine Geurts van Kessel die met Rory de Vries het onderzoek leidde. „Maar in ons onderzoek zagen we dat die varianten niet ontsnappen aan een andere component van de immuniteit, de T-cellen. Dat deel van de afweer wordt niet verzwakt door virusvarianten en dat is goed nieuws.”

De vrees bestond dat het SARS-CoV-2 virus met name door mutaties in het spike-eiwit de bescherming door vaccins zou omzeilen. Alle coronavaccins zijn op spike-herkenning gebaseerd en ook bij een natuurlijke besmetting is de spike het voornaamste aangrijpingspunt van de afweer. Kleine veranderingen in dit eiwit die bijvoorbeeld in de Zuid-Afrikaanse B.1.351-variant zitten, maken bijvoorbeeld al dat antistoffen die zijn gevormd op basis van het klassieke virus tot wel vier keer minder effectief zijn tegen deze variant.

Gelukkig blijkt dat in de praktijk niet voldoende om de bescherming te doorbreken, zegt Geurts van Kessel: „Na een volledige vaccinatie van twee prikken schieten de antistoffen in het bloed zo de hoogte in dat ze nog ruimschoots boven het functioneel niveau komen. Maar we zagen ook dat mensen die nog geen corona-infectie hadden doorgemaakt na één prik nog niet voldoende beschermd zijn, vooral niet tegen de Zuid-Afrikaanse variant.”

De immuniteit na een vaccin of natuurlijke infecties is niet ‘steriel’, zegt Geurts van Kessel. Iemand kan ondanks opgebouwde immuniteit toch opnieuw besmet raken, „maar wel veel korter en waarschijnlijk minder besmettelijk voor anderen. Cellen in het beenmerg worden zodra het lichaam opnieuw met het virus in aanraking komt aangetrokken en gaan dan grote hoeveelheden antistoffen aanmaken.”

Antistoffen zeggen niet alles

Antistoffen worden vaak gebruikt als een makkelijke manier om uit te lezen of iemand voldoende weerstand tegen het virus heeft, zegt Geurts van Kessel, maar die antistoffen zeggen niet alles. „Je moet naar de immuniteit als geheel kijken. De afweer via de T-cellen laat zich in tegenstelling tot antistoffen nauwelijks hinderen door varianten en geeft dus nog steeds een mate van bescherming.” T-cellen kunnen onder andere door het virus geïnfecteerde lichaamscellen opruimen.

Het onderzoek werd gedaan met 1.500 vrijwilligers onder het medisch personeel van Erasmus MC, die sinds het begin van de epidemie in Nederland, april vorig jaar, gevolgd worden.

De conclusies zijn nu nog beperkt tot twee virusvarianten (de Britse en Zuid-Afrikaanse) en één vaccin (BioNTech-Pfizer). Geurts van Kessel verwacht dat de resultaten hetzelfde uitpakken bij andere varianten en vaccins.