Met opzeggen van belastingverdrag met Nederland snijdt Rusland zichzelf in de vingers

Nederlandse bedrijven in Rusland en Russische bedrijven in Nederland dreigen vanaf volgend jaar flink meer belasting te gaan betalen. Dat is het gevolg van de Russische opzegging van het belastingverdrag met Nederland. De opzegging komt na maanden van vruchteloze onderhandelingen tussen Moskou en Den Haag, waarbij Nederland weigerde in te stemmen met door Rusland geëiste, drastische aanpassingen in het verdrag.

Met de opzegging gaat de belasting op dividenduitkeringen van bedrijven in beide landen omhoog van 5 naar 15 procent, en die op rentes en royalty’s van 0 naar 20 procent. Ook zullen enkele andere belastingafspraken in het verdrag komen te vervallen. Vorige week nam de Doema een wet aan die de opzegging mogelijk maakt. Nederland heeft er alleen nog geen formele kennisgeving van ontvangen.

De Russische regering heeft het afgelopen jaar hard ingezet op het heronderhandelen van afspraken met landen die ze beschouwt als belastingparadijzen voor Russische multinationals. Met belastingverhogingen hoopt Rusland nieuwe inkomsten aan te boren en de door corona, lage olieprijzen en sancties geplaagde economie een impuls te geven. De Russische president Poetin hamerde vorig jaar meermaals op de noodzaak de belastingen te verhogen en internationale belastingontwijking tegen te gaan.

Eind vorig jaar liepen onderhandelingen tussen Moskou en Den Haag over een door Rusland voorgestelde verdragsherziening spaak. Om belastingontwijking tegen te gaan, eiste Rusland een flinke belastingverhoging op dividenden, rentes en royalty’s voor bedrijven in beide landen. Moskou probeerde een uitzondering te bedingen voor staatsbedrijven en sommige beursgenoteerde bedrijven, die wél zouden mogen blijven profiteren van de oude regeling. Nederland wilde daarmee niet akkoord gaan, omdat het Russische voorstel niet alleen belastingontwijking middels brievenbusfirma’s zou tegengaan, maar ook het Nederlandse midden- en kleinbedrijf hard zou raken.

Want waar het bij Russische vestigingen in Nederland vooral om brievenbusfirma’s gaat, betreft de Nederlandse bedrijvigheid in Rusland vooral de mkb-sector. Deze bedrijven zouden onevenredig hard worden getroffen, vond Den Haag. Nederlandse tegenvoorstellen om belastingfraude door brievenbusfirma’s harder aan te pakken, werden door Rusland om onduidelijke redenen verworpen.

Europese belastinghavens

Vorig jaar wees Moskou Cyprus, Malta, Luxemburg, Zwitserland en Nederland aan als de belangrijkste Europese belastingparadijzen voor Russische bedrijven. Deze landen zouden met hun gunstige fiscale klimaat het meeste kapitaal aan de Russische schatkist onttrekken. Cyprus weigerde in eerste instantie met de Russische eisen akkoord te gaan, maar ging na dreigementen tot opzegging van het verdrag toch overstag. Ook Malta en Luxemburg gingen akkoord. Met Zwitserland lopen de onderhandelingen nog.

Nederland bleek een lastiger horde voor de Russen. In Nederland staan weliswaar talloze Russische (semi-)staatsbedrijven en multinationals als brievenbusfirma geregistreerd, waaronder internetgigant Yandex en voedseldistributeur X5 Retail Group, maar ook de Russische spoorwegen, olieconcerns Rosneft en Basjneft, Gazprom en verschillende banken.

Nederland heeft, als belangrijke handelspartner van Rusland, volgens Den Haag een heel andere positie dan belastingparadijzen Cyprus of Malta. In een antwoord op Kamervragen schreef staatssecretaris Hans Vijlbrief (Financiën, D66) dat het Russische voorstel te weinig rekening houdt met de belangen van „het (reële) Nederlandse bedrijfsleven dat op grote schaal investeert en actief is in Rusland”. Het ministerie van Financiën laat weten er alles aan te willen doen om voor Nederlandse bedrijven in Rusland de negatieve gevolgen van een verdragsloze situatie te beperken.

De Russische viceminister van Financiën, Aleksej Sazanov, suggereerde dat de Nederlandse weigering om akkoord te gaan met de Russische eisen is ingegeven door hebzucht. „Ze staan erop om bepaalde kanalen te behouden om tegen lage tarieven inkomsten uit Rusland te innen. Dit is voor ons onaanvaardbaar”, zei Sazanov in februari in een interview met de Russische afdeling van accountant KPMG.

Maar ook bezwaren vanuit het Russische bedrijfsleven werden door Moskou genegeerd. De Russische Unie voor industriëlen en ondernemers waarschuwde in april dat wanneer Russische bedrijven niet gecompenseerd worden voor hun verlies, dit ertoe kan leiden dat Russische bedrijven hun kapitaal elders zullen onderbrengen. „Beëindiging van het verdrag met Nederland als maatregel om misbruik van privileges te voorkomen, lijkt een buitensporige maatregel”, schreef de lobbyorganisatie in een brandbrief aan de regering.

Deskundigen menen dat Rusland zichzelf met zijn alles-of-niets-houding in de vingers snijdt. Want het is de vraag of Russische firma’s zich niet gewoon zullen verplaatsen naar landen waarmee nog wel een belastingverdrag bestaat.

De Nederlandse ondernemer Jeroen Ketting, eigenaar van adviesbedrijf Lighthouse Group in Moskou, zegt onder Nederlandse ondernemers in Rusland nog weinig onrust te zien over het wegvallen van het verdrag. „Het is wonderbaarlijk hoe weinig je er eigenlijk over hoort. Misschien juist omdat het onderwerp nog zo weinig aandacht heeft getrokken denken bedrijven dat het wel weer overwaait”, aldus Ketting telefonisch.

Miljarden misgelopen

Rusland heeft al jaren een groot probleem met de uitstroom van geld naar het buitenland. De Russische zakelijke website The Bell becijferde eerder dit jaar dat Russische offshores in tien jaar tijd ruim 500 miljard euro hebben weggesluisd uit Rusland. Die gelduitstroom bereikte een hoogtepunt sinds de annexatie van de Krim in 2014, toen het Westen Rusland een steeds verder uitdijend sanctiepakket oplegde. Datzelfde jaar verklaarde Vladimir Poetin offshorebedrijven de oorlog. The Bell berekende dat de uitstroom desondanks vorig jaar een nieuwe vlucht heeft genomen, en met ruim 124 miljard euro in 2020 zelfs een nieuw record vestigde.