Europese rechter: staatssteun KLM niet voldoende onderbouwd

De coronasteun die de Nederlandse overheid aan KLM heeft verstrekt, had niet mogen worden goedgekeurd. De Europese Commissie moet beter onderbouwen waarom Nederland miljarden euro’s steun zou mogen geven aan de nationale luchtvaartmaatschappij. KLM hoeft de gekregen miljardensteun niet direct terug te betalen.

Dat heeft het Europees Gerecht, de op een na hoogste rechtbank van de EU, woensdag bepaald. Het is de eerste keer in een reeks rechtszaken over steun aan luchtvaartmaatschappijen, dat de Europese rechter coronasteun afkeurt – of in elk geval opschort.

De Europese Commissie, die alle overheidssteun van meer dan 250 miljoen euro moet toetsen op marktverstoring, had beter moeten uitleggen hoe de steun aan KLM was georganiseerd in relatie tot eerdere steun van de Franse overheid aan Air France. Dat stelt de rechter. Het betreft met name de coronasteun van de Franse staat aan Air France en de Nederlandse gelden en bankgaranties aan KLM. Den Haag en Parijs hebben vorig jaar afgesproken dat de Nederlandse steun naar KLM zou gaan en de Franse steun (via de holding) naar Air France. Beide landen willen hun eigen maatschappijen ondersteunen tijdens de coronacrisis. De Nederlandse regering wilde niet Air France steunen, mede na kritiek vanuit de Tweede Kamer op volgens de Kamer duur betaalde Franse piloten en inefficiënt werken bij de Franse maatschappij.

Zeer belangrijk voor economie

In juni 2020 keurde de Commissie een steunpakket van 3,4 miljard euro aan KLM goed. De luchtvaartmaatschappij ontving een lening van 1 miljard direct van de overheid en 2,4 miljard van banken. Het Rijk staat voor 90 procent garant voor die leningen. KLM is volgens de Nederlandse regering zeer belangrijk voor de nationale economie. In mei 2020 keurde de Commissie al een steunpakket van 7 miljard euro goed van Frankrijk aan Air France.

Na dit Europese vonnis hoeft KLM de miljardensteun niet direct terug te betalen. Dat zou volgens het Gerecht te grote economische en maatschappelijke gevolgen hebben. De Commissie moet de goedkeuring van de Nederlandse steun wel beter gaan onderbouwen.

De juridische procedure bij het Europees Gerecht is aangespannen door Ryanair. De Ierse budgetmaatschappij vindt het niet eerlijk dat nationale luchtvaartmaatschappijen, de zogenoemde flag carriers, wel profiteren van overheidssteun tijdens de coronacrisis en andere maatschappijen niet. Ryanair heeft in totaal zestien procedures aangespannen.

Eerdere vonnissen over steun aan over meer de Scandinavische maatschappijen SAS en Finnair vielen negatief uit voor Ryanair. De Europese Commissie had hier volgens het Gerecht wel voldoende onderbouwd waarom de luchtvaartmaatschappijen miljoenen, of soms miljarden, euro’s staatssteun mochten ontvangen. Woensdag keurde het Gerecht ook de goedkeuring van de Commissie af voor steun aan de Portugese maatschappij TAP.

‘Geen gevolgen voor steun’

In een reactie op het vonnis zegt een woordvoerder van KLM dat het bedrijf de uitspraak zal bestuderen. „Het besluit van het Gerecht heeft op dit moment geen gevolgen voor KLM en de steun die KLM heeft ontvangen.”

Greenpeace Nederland, dat vorig jaar een kort geding verloor tegen de Nederlandse staat om het ontbreken van klimaatvoorwaarden aan de steun voor KLM, is verheugd over het Europese vonnis. Dewi Zloch, expert klimaat en energie bij Greenpeace: „Het is goed dat minister Hoekstra [Financiën, CDA), KLM en de Europese Commissie nu alsnog terug moeten naar de tekentafel. Dit is een nieuwe kans om alsnog klimaatvoorwaarden te verbinden aan de staatssteun voor KLM.”

Zloch noemt het „onbegrijpelijk en oneerlijk” dat de luchtvaart wordt uitgezonderd van CO2-reductie, „terwijl andere bedrijven wel keihard aan de slag moeten”. „Als onze overheid alles uit de kast trekt om KLM te helpen, is het meer dan terecht dat daar tegenover staat dat KLM flink minder gaat vervuilen.”