Nederlandse gemeenten monitoren burgers anoniem op sociale media

Nederlandse gemeenten houden de sociale media-accounts van burgers op grote schaal in de gaten. Dat blijkt uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen en NHL Stenden in opdracht van de Politie onder 156 van de 352 gemeenten in Nederland. De Volkskrant schreef dinsdag als eerste over dit onderzoek. Ambtenaren bekijken Facebook- en Twitterprofielen van burgers om vroegtijdig hoogte te krijgen van ophanden zijnde rellen en demonstraties. Ook kijken ze op Marktplaats naar bijverdiensten om zo bijstandsfraude op te sporen, of worden vluchtverhalen van asielzoekers met behulp van sociale media gecontroleerd. Van de onderzochte gemeenten zet zeker 13 procent nepaccounts in om burgers te monitoren en overtreedt daarmee de privacywetgeving.

Bijna alle onderzochte gemeenten volgen hun burgers online. Vijf procent zei dit niet te doen, maar gaf als verklaring dat dit vooral praktische redenen had. Uit de onder gemeentemedewerkers afgenomen enquêtes blijkt dat bij de meerderheid van de onderzochte gemeenten geen beleid is voor het online monitoren van burgers. Slechts één op de tien ambtenaren is op de hoogte van de regels. In 2015 werd in het Protocol internetonderzoek door gemeenten vastgelegd dat gemeenten alleen internetonderzoek mogen doen bij aantoonbare indicaties van misbruik of fraude. Verder laat het onderzoek zien dat data van burgers wordt opgeslagen in dossiers. Zeker 23 gemeenten gebruiken hiervoor geautomatiseerde systemen, wat het risico op privacyschending vergroot.

Nederlandse overheden doen vaker vergaand online onderzoek naar burgers. Vorige maand onthulde NRC nog dat de Nationaal Coördinator Terrorisme en Veiligheid (NCTV) nepaccounts inzette in online onderzoek, terwijl dit volgens de wet niet mag. Ook een afdeling van de krijgsmacht overtrad afgelopen jaar de privacywet, door informatie te verzamelen over onder andere de Gele Hesjes en Viruswaarheid. In een Kamerbrief schreef demissionair minister Ank Bijleveld (Defensie, CDA) op 7 mei dat dit niet had gemogen.

Lees ook: NCTV volgt heimelijk burgers op sociale media