'Fascinerend dat de Wehkamp wel iedereen in de wijk bereikt, en de GGD niet'

‘Hoe werkt het vaccin?’ Klik. ‘Waarom is het belangrijk om het vaccin te nemen?’ Klik. Meriem Khairoun, arts bij de coronateststraat in Overvecht, raast door haar slides heen. Ze had een ander publiek verwacht bij haar presentatie op de digitale ‘dialoogavond’ in de Utrechtse wijk met de lage vaccinatiegraad: bewoners. Met een goede uitleg van de werking van de vaccins had ze willen proberen hen over te halen om toch een prik te halen. Maar er luistert maar een handjevol mensen uit de wijk mee. Hun camera staat uit, ze stellen geen enkele vraag.

Lees ook: Wie krijgt wanneer welk vaccin?

De lage opkomst is tekenend. Organisator Els Wegdam van Wijkplatform Overvecht deelde de uitnodiging in een WhatsAppgroep met tweehonderd leden, vooral wijkbewoners. Normaal zijn ze enthousiast over haar informatieavonden – ze organiseert maandelijks wel een thema-avond – nu reageerden ze boos. Ze hadden al besloten dat ze zich niet laten vaccineren, en hoefden daar ook geen discussie meer over te voeren.

De deelnemers aan deze dialoogavond, zo’n 35 huisartsen, GGD-artsen, schooldirecteuren, buurthuismedewerkers, lokale politici en taalcoaches, bespreken het waarom van het wantrouwen, en wat ze kunnen doen om dat weg te nemen.

Huisarts Nikki Makkes merkt tijdens de bijeenkomst op, dat bewoners tot haar schrik gezondheidszorg ineens zijn gaan beschouwen als een verlengstuk van de overheid – er is altijd wel een „gezond wantrouwen” richting de overheid onder migrantengroepen, merkt iemand op, en dat is sinds de Toeslagenaffaire alleen maar gegroeid. „Ze vinden dat wij, net als de overheid, iets van hen wíllen”, zegt Makkes.

Wat tot nog toe het beste lijkt te werken, is het vooruitzicht op vakanties

Huisartsen zagen dat ouderen in de eerste maanden van het jaar nog een prik kwamen halen, maar dat de groep van 60 tot 65 jaar nu thuis blijft, vooral na de onrust rond het AstraZeneca-vaccin. Bij sommige praktijken kwam maar 30 procent van de mensen met een uitnodiging opdagen.

„Schrikbarend weinig”, vindt huisarts Makkes. Vooral niet-westerse migranten in Overvecht, ongeveer de helft van de inwoners, zijn nu banger voor een bloedprop of herseninfarct door AstraZeneca dan voor ernstige Covid-19. En dat terwijl mensen uit die groep in de eerste golf relatief vaker op de intensive care terechtkwamen.

Advies uit Marokko

„Er wordt gebeld met Marokko, voor vaccinatie-advies”, zegt teststraatarts Khairoun. „Veel mensen in de wijk begrijpen filmpjes van het RIVM niet.” Ouders en grootouders baseren hun keuze op wat hun kinderen of kleinkinderen vinden – zij houden hun ouders op de hoogte van wat er speelt in Nederland.

Een deel van de aanwezige hulpverleners vindt dat jongeren daar zeer geschikt voor zijn: ze volgen het nieuws goed via Facebook of Instagram.

Anderen wijzen op filmpjes die ze de afgelopen weken op diezelfde platforms zagen opduiken, van jongeren die demonstratief de vaccinatieuitnodigingen voor hun ouders in de prullenbak gooien.

Imams in de wijk lichtten moskeegangers in de ramadanperiode voor over het vaccin. Onder de bewoners ging het gerucht dat de vaccinatie een ongeoorloofde onderbreking van het vasten is. De imams spraken het tegen, maar dat hielp nauwelijks. Pas nu de ramadan voorbij is, komen sommige wijkbewoners alsnog voor een inenting.

Nathan Rozema, die met het Wijkfonds ondernemingen in de buurt stimuleert, wil even wat kwijt. „Het is fascinerend dat het de Wehkamp wel lukt om iedereen in de wijk te bereiken en de GGD niet. Ik maak me gruwelijke zorgen. Zoals we het nu doen, gaan we het niet redden.”

Sommige hulpverleners sturen ‘Eens’ in de Zoomchat. Ze opperen beloningen voor deze lastig te overtuigen groep. Iets lekkers bij een vaccinatie? Wat tot nog toe het beste lijkt te werken, merken de aanwezigen op, is het vooruitzicht op vakanties, familie opzoeken in Marokko of Turkije, een bedevaart. Niet alleen omdat bewoners weer weg willen, maar ook omdat het dan de regering van Marokko of Turkije is die eist dat je ingeënt bent, niet de regering van Nederland.

Correctie 19-5: in een eerdere versie stond de naam van Nathan Rozema fout geschreven. Dat is aangepast.