‘Children of Men’ van box office-bom tot klassieker

‘Een film die beter wordt naarmate hij ouder wordt, omdat het verstrijken van de tijd z’n profetische kanten zichtbaar maakt.” Zo introduceerde de Kroatische filosoof Srećko Horvat in 2018 de film Children of Men (2006) van de Mexicaanse filmmaker Alfonso Cuarón in Amsterdam bij het publiek. Toch werd de film tien jaar eerder bij zijn verschijnen als flop beschouwd; van de 76 miljoen die hij kostte werd wereldwijd slechts 70 miljoen terugverdiend, becijferde filmnieuwssite Indiewire eerder dit jaar. Met ruim 40.000 bezoekers had-ie het in Nederland dan nog niet eens zo slecht gedaan, nog bijna vier keer zoveel als in het Verenigd Koninkrijk waar de film zich afspeelt.

Children of Men neemt ons mee naar de dystopische bijna-toekomst van 2027 in totalitaire surveillancestaat Engeland. De film begint op de dag dat het jongste kind ter wereld, de achttienjarige ‘Baby Diego’ door een hysterische fan dodelijk wordt neergestoken omdat hij geen zin heeft om een handtekening uit te delen. De wereld is niet alleen door een onverklaarbare onvruchtbaarheidsplaag getroffen, maar ook door milieurampen met de bijbehorende vluchtelingenstromen die in kampen en kooien worden opgevangen. Het kapitalisme woekert in z’n nadagen. Maar het woekert. „Het is makkelijker om het einde van de wereld voor te stellen dan het einde van het kapitalisme”, zei mediacriticus Mark Fisher daarover in het gelijknamige eerste hoofdstuk van Capitalist Realism (2009).

Kerstverhaal voor atheïsten

Dat al die denkers zich over het lot van Children of Men bogen zegt niets over de entertainmentwaarde van de film. Denk maar aan de boekenkasten die er over de spektakelsciencefiction van The Matrix zijn volgeschreven. Het thrillerachtige actieverhaal van P.D. James voorziet in Clive Owen (die in die tijd zelfs even in de running was om James Bond te spelen) in de rol van de onwelwillende held Theo Faron die de enige zwangere vrouw ter wereld in veiligheid moet zien te brengen. Julianne Moore speelt een vrijheidsstrijder. Chiwetel Ejiofor haar adjudant. Michael Caine een ouwe hippie. Aan sterren geen gebrek. Het is bijna een kerstverhaal voor atheïsten met een glimpje hoop aan het einde. Een geliefd genre. Dus wat ging er mis? En vooral: hoe schopte Children of Men het binnen vijftien jaar van box office-bom tot moderne klassieker? Want mede dankzij goede recensies en drie Oscarnominaties wordt hij inmiddels beschouwd als een van de beste films van de 21ste eeuw.

Toen een paar jaar geleden de filmversie van Cats onbarmhartig onderuitging, verscheen er een artikel op de site van de BBC waarin zes veel voorkomende redenen stonden die een flop kunnen verklaren: slechte titel, verkeerd gecaste ster, overbodige remake of reboot, slechte pers, marketingcampagne die de plank misslaat, te duur. Vaak is het natuurlijk een combinatie van factoren. Niets daarvan gaat voor Children of Men op, behalve dat je misschien zou kunnen zeggen dat de marketing te wensen overliet (maar de film desondanks nog drie Oscarnominaties in de wacht wist te slepen).

Te realistisch

Blijft over: de film was zowel z’n tijd vooruit als te realistisch. De Arabische Lente, de vluchtelingencrisis, Brexit moesten allemaal nog komen. Maar de strijd tegen terrorisme, overheden die hun burgers wantrouwen, de uitputting van de aarde, die waren allemaal al gaande. Dit jaar kunnen we in Children of Men inspiratie vinden voor een ander prangend probleem: wat blijft er nog over van kunst als er niemand meer is die er naar kan of mag kijken? Hoe cynisch is de scène waarin Theo via zijn neef Nigel een visum voor de zwangere Kee moet regelen. Nigel heeft als minister van opgeborgen kunst, als nihilistische Noach en zijn ‘Ark of Arts’ zijn intrek genomen in het ‘behouden huis’ van de Tate Modern, en heeft zijn dinertafel voor de Guernica geplaatst.

Cuarón verdween na zijn flop uit het zicht, en kwam zeven jaar later pas terug met een andere vorm van sciencefiction: de gewichtsloze ruimtevaartfilm Gravity (2013), die zeven Oscars in de wacht sleepte. In de weinige interviews die hij daarna nog over de film gaf moet hij weinig van de suggestie hebben dat de film te profetisch voor z’n eigen bestwil was. „Ik kreeg het idee voor de film al toen ik na de aanslagen van 9/11 gestrand was op het filmfestival van Toronto”, vertelde hij onder meer aan website Vulture van New York Magazine. Maar toen moest hij eerst het beste en meest duistere deel van de Harry Potter-franchise nog draaien: The Prisoner of Azkaban. Dat laat zich achteraf best als voorstudie bekijken voor de film waar hij meer nog om herinnerd zal worden dan Oscarkanonnen als Gravity en Roma. Een wereld waaruit alle hoop is weggezogen. Bijna dan. Er schittert iets in de mist.