Optimisme na ‘klotejaar’ bij vrije theaterproducenten

Na een zwaar jaar is er voorzichtig optimisme onder de vrije theaterproducenten. Dankzij de onlangs uitgekeerde coronasteun van ruim 26 miljoen euro kan er weer worden geïnvesteerd in nieuwe voorstellingen voor aankomend seizoen.

De vrije sector zorgt gezamenlijk voor ongeveer 70 procent van het aanbod op de Nederlandse podia, met eigen investeringen en zonder overheidssubsidie.

„Vooropgesteld: het is een klotejaar geweest”, zegt directeur Arjen Stuurman van Hummelinck Stuurman Theaterbureau. „We zijn een jaar lang rondjes aan het draaien, alternatieven aan het bedenken en kleinschalige projecten aan het realiseren. Onze artiesten hebben online gespeeld of voor zalen met dertig toeschouwers.” Goed voor de spirit, maar niet voor de omzet. „In tegenstelling tot de gesubsidieerde gezelschappen hebben we de kaartverkoop nodig voor ons inkomen.”

Lees ook dit artikel: ‘Zijn wij niet cruciaal voor de kunsten dan?’

Op veel fronten minimaliseren

Waar voor het gesubsidieerde theaterbestel relatief snel een speciaal steunpakket werd opgetuigd, viel de vrije sector aanvankelijk buiten de boot. Intussen waren bij veel instellingen de kosten voor nieuwe producties al gemaakt.

Pas in het tweede steunpakket voor de cultuursector, dat in augustus werd gepresenteerd, was geld gereserveerd voor de ongesubsidieerde producenten. Vervolgens duurde het nog tot begin april dit jaar voordat de bedragen werden uitgekeerd. De coronasteun is bedoeld om geannuleerde producties in de periode tussen 14 oktober 2020 en 1 juli 2021 te compenseren. Investeringen in door corona afgelaste producties in de periode daarvoor worden niet gecompenseerd.

Voor Stuurman stond het afgelopen jaar in het teken van „het bedrijf redden en iedereen in dienst houden, zodat we meteen weer kunnen starten zodra het mag”. Dat betekende op veel fronten minimaliseren. „Abonnementen opzeggen, auto’s in de opslag, verzekeringen eruit.” Het feitelijke verlies wil hij niet delen, maar het gaat om een „omzetverlies van miljoenen”.

Samen met de overheidssteun, particuliere fondsen, inkomsten uit kleinschalige projecten en het gebruik van een deel van de reserves, kon de organisatie overeind blijven. „Voor na de zomer staan er tien nieuwe cabaretvoorstellingen en vier grote toneelproducties in de steigers. Dat is één voorstelling minder dan normaal, dus daarin zijn we niet noemenswaardig gekrompen. Wel zijn de tournees korter. Theaters zijn wat voorzichtiger met programmeren.”

Weerbaar

Bunker Theaterzaken, de grootste cabaretproducent van Nederland, heeft wel moeten inkrimpen in de organisatie. Directeur Helga Voets: „We hebben vorige zomer meteen besloten om het aantal mensen op kantoor sterk terug te brengen.” Ook zij heeft aanspraak moeten maken op het eigen vermogen om te overleven. „We zijn altijd weerbaar geweest: een voorstelling kan altijd onverwacht uitvallen, bijvoorbeeld door een zwangerschap. Maar als er twintig voorstellingen tegelijk uitvallen, heb je de overheidssteun hard nodig.”

Er is door haar cabaretiers het afgelopen jaar nagenoeg geen geld verdiend op de podia. En dat zal nog wel even duren, want ook in het nieuwe seizoen gaan de kosten nog een tijd voor de baten uit. „Een cabaretier moet soms een half jaar optreden voor hij zijn investering eruit heeft, en aan een voorstelling gaat verdienen.”

Cabaretier Kasper van der Laan investeerde bijvoorbeeld 30.000 euro in zijn nieuwe programma, onder andere aan drukwerk, toneelbeeld en het inhuren van een regisseur en technicus. Dat programma heeft hij maar zeven keer kunnen spelen. Die schade kan nu worden vergoed uit de coronasteun, waardoor hij in september met een „schone lei” kan beginnen. Voets: „Hij slikte daarbij overigens wel een jaarsalaris in.”

Ik hoop dat het publiek een goed geheugen heeft en mijn cabaretiers straks weer weet te vinden.

Fred Boot, producent van Soldaat van Oranje - De Musical, gebruikt de coronasteun voor het opnieuw opstarten van de musical, dat voor aankomend najaar gepland staat. „Als we tenminste weer voor een min of meer volle zaal mogen spelen.” Want spelen binnen de anderhalvemetermaatregel, zoals de musical afgelopen herfst een tijdje deed, is onhoudbaar. „Dat was goed om te doen als statement – we kunnen een veilig theaterbezoek faciliteren –, maar het betekende ook dat we vele duizenden euro’s verlies per dag draaiden.”

Lees ook: Ongesubsidieerde producties krijgen 26,7 mln coronasteun

Van de 40 miljoen euro die de minister voor de vrije producenten had uitgetrokken, is op dit moment ruim 13 miljoen euro over. De branchevereniging van vrije theaterproducenten (VVTP) hoopt dat dat bedrag beschikbaar blijft voor de vrije sector, bijvoorbeeld in de vorm van een garantiefonds. Dat zou er moeten komen ter overbrugging van het „grijze gebied” waarin de theaters weliswaar opengaan, maar nog rekening moeten houden met coronabeperkingen, zoals de anderhalve meter afstand, stelt VVTP-voorzitter Boris van der Ham. Op die manier is er als de zalen straks openen ook een volwaardig aanbod. „Als je in september een grote musicalproductie wilt realiseren, moet je nu al beginnen met repeteren en de kaartverkoop.”

Ook met een garantiefonds zijn veel problemen overigens nog niet opgelost, volgens Voets. „Wij als organisatie redden het wel, maar als jonge debutant is het een ander verhaal. Voor cabaretiers als Glodi Lugungu of Kasper van der Laan dreunt zo’n klap wellicht veel langer na.” Beiden kregen lovende kritieken in de dagbladen, maar lopen als ze straks hun tournees weer oppakken waarschijnlijk alle media-aandacht mis, vreest Voets. „Ik hoop dat het publiek een goed geheugen heeft en hen straks weer weet te vinden.”

Lees ook het interview met Ingrid van Engelshoven