Van een Songfestival in full swing, naar een lockdown-variant

Van het script voor de presentatoren tot de volgorde van de liedjes. Van de dansrepetities tot filmpjes met oud-Songfestival-winnaars als Lenny Kuhr op bekende Rotterdamse locaties. In maart 2020 was de organisatie van het Eurovisie Songfestival al een heel eind op weg. Maar toen kwam het coronavirus, dat in Europa flink om zich heen greep. Onvermijdelijk viel daarom op 18 maart 2020 het besluit: afgelasten.

Ruim een jaar later is er een nieuwe, door corona beïnvloede 65ste editie van het Eurovisie Songfestival in Rotterdam in aantocht. Met 38 delegaties die vanaf hun aankomst in Nederland in hun hotel in een eigen bubbel leven. Met 3.500 negatief geteste mensen per show verdeeld over de tribunes van Ahoy. Met een hele Ahoy-vloer als ‘greenroom’ (artiestenfoyer) voor de delegaties. En met een organisatie die gebrand is op een coronavrije editie, maar niettemin voor drie „spectaculaire”, aldus ‘head of show’ Gerben Bakker, liveshows gaat (18, 20 en 22 mei), die alle somberheid van het afgelopen jaar teniet moeten doen.

Het Songfestival zal het eerste grote internationale muziekevenement zijn dat doorgaat in een nog altijd onzekere tijd. Met publiek, want ondanks het hoge aantal coronabesmettingen en IC-opnames heeft het kabinet vorige week geconcludeerd dat het Songfestival als Fieldlab-evenement op een veilige manier kan plaatsvinden. Dat is goed nieuws voor de tv-makers en de organisatie. „Televisie maken zónder publiek kan, zagen we het afgelopen jaar. Maar veel leuker is het mét. Het applaus. De gezichten. En voor een artiest is het zingen voor publiek heel fijn”, zegt uitvoerend producent Sietse Bakker van het Eurovisie Songfestival.

Full swing en lockdown-varianten

Na de afgelasting in het voorjaar van 2020, startte het Songfestival in de zomer van vorig jaar weer op aan de hand van vier verschillende scenario’s: van een festival in full swing tot diverse lockdown-varianten. Sietse Bakker, voor de zeventiende keer betrokken, had veel overtuigingskracht nodig om de moed er bij de 38 andere landen in te houden. Er leefden grote zorgen over het organiseren van een festival in een pandemie. „Elk land leeft in een eigen coronawereld. Dus ik legde veel uit over onze maatregelen, hoe we de kans op besmetting tot een minimum beperken, hoe veilig het kan gaan. Zo was de lockdown bij de Britten streng. Ze volgden ons met argusogen. Maar nu het daar goed gaat, hebben zij er ook weer vertrouwen in.”

Het protocol van de European Broadcast Union, NPO, NOS en AVROTROS voor dit Songfestival is dan ook stevig – een pagina of vijftig, met regels over mondmaskers, afstand en hygiëne in Ahoy voor de hele organisatie, van podiumbouwer tot visagist. Alles om het coronavirus buiten de deur te houden. „We hebben goed gekeken naar hoe het bij internationale sporttoernooien gaat”, zegt Bakker. „Hoe doen de FIA voor Formule 1 en de UEFA voor voetbal dat? Hoe worden de Olympische Spelen voorbereid? We hebben alle protocollen doorgespit en die met de RIVM-richtlijnen gecombineerd.”

Bij de Eurovisie-teststraat laten mensen zich elke 48 uur testen. De logistieke operatie, alles op anderhalve meter in Ahoy, kostte de meeste hoofdbrekens. „Want er is meer ruimte nodig om mensen op afstand van elkaar hun werk te laten doen.” Dat dit gelukt is, kon Bakker koning Willem-Alexander laatst laten zien bij een rondleiding tijdens de opbouw in Ahoy. „De koning was een jaar te laat op de afspraak, grapte hij zelf.”

„Probeer andere delegaties te mijden en blijf in de bubbel. Denk niet dat corona niet bestaat omdat je getest bent”

Voor de artiesten uit heel Europa geldt het dringende advies dat ze vijf dagen voor vertrek naar Nederland in quarantaine gaan en getest worden voor hun vlucht. De deelnemende landen vinden dat logisch, aldus Bakker. „Ze willen graag komen en zitten straks liever niet thuis naar hun eigen back-upvideo te kijken.” Dat ze, eenmaal in Rotterdam, in en rond hun hotel moeten blijven, op officiële programma-onderdelen na, valt ze wel tegen, merkt hij. „Normaal gesproken is er een cultureel programma en zijn er best veel feestjes, spontane optredens en gezelligheid. We hebben nu enkel een veilige bustour met sightseeing voor ze.”

Besmettingen ontstaan vaak wanneer groepen de regels niet zo nauw nemen, stelt Bakker. „Probeer andere delegaties te mijden en blijf in de eigen bubbel, zeggen we daarom. Denk niet dat corona niet bestaat omdat je getest bent. Je kunt het je niet permitteren.” ‘Covid-auto’s’ staan klaar voor mensen met een positieve uitslag. „We brengen ze meteen naar huis of naar het hotel om in isolatie te gaan. Je kunt iemand niet in de tram zetten.”

Als fysieke deelname niet lukt

Maar stel dat… Wat dan? De European Broadcast Union was duidelijk: dit jaar gaat het festival hoe dan ook door. Er kwam een verplichting voor alle deelnemende landen om een back-upvideo te maken, voor het geval een fysieke deelname door gesloten grenzen of besmetting niet zou lukken.

Daarvoor kreeg elk land een tijdslot van een uur, voor drie opnames in een eigen lokale tv-studio. Via een camera in de regieruimte van het desbetreffende land keek Twan van de Nieuwenhuijzen (‘head of contest’) in Nederland mee, samen met een afgevaardigde van de EBU en een notaris van Ernst & Young. „We begeleidden het hele opnameproces, maar zagen er ook op toe dat de mastermix plus alle losse audio- en videofiles ter controle direct na de selectie van de beste opname naar ons werden geüpload. Zo kon de zang later niet nog worden opgepoetst met autotune.”

Want wat in Ahoy niet kan en mag, mag in de tv-studio van Albanië ook niet. „En ook niet met nog meer camera’s.” Noorwegen nam zijn bijdrage als eerste op, Australië als laatste. De wedstrijdspanning was al voelbaar, merkte Van de Nieuwenhuijzen. „Het ging er toch ineens om. Ze waren zich er bewust van: dit kon zomaar hun bijdrage worden.” Dat blijkt voor Australië al het geval, want de zangeres mag niet naar Europa reizen.

Rare verzoeken

Al zou de hele wereld morgen op slot gaan, met 39 opnames is er sowieso een Songfestival, lacht Van de Nieuwenhuijzen, die naast het wedstrijdgedeelte ook de running order (niet vier ballades op rij) bepaalt. Maar het draait natuurlijk om wat er live gebeurt. Alle landen stuurden op verzoek een ‘look and feel’-document op, met daarin alles over hoe de act eruit moet komen te zien, over de gewenste rekwisieten, effecten, wat er op de led-schermen moet komen, cameravoering, licht. „De tijd van: laten we een zangeres sturen en we zien wel hoe het eruit komt te zien is echt voorbij.”

Vorig jaar bespeurde hij een trend. Zeker zeven landen wilden projecties zoals grote artiesten als Justin Timberlake en Adele die hadden bij hun concerten: een beetje vervaagde beelden op grote wapperende gaasdoeken. De uitzonderlijkste wensen voor dit jaar? „Vliegen door Ahoy! Op iets als een draak of zo. Dat is om allerlei redenen te risicovol en te gevaarlijk, ons dak hangt al helemaal vol met apparatuur. Bovendien kan ik niet één land wel laten vliegen en het andere niet. Het moet een gelijk speelveld zijn.”

Ook stromend water op het podium is een grote ‘nee’ bij alle techniek. Daarnaast is de grootte van rekwisieten een zorg. Acts moeten al in veertig seconden, de duur van de postcards (de introductiefilmpjes tussen de liedjes, waarmee de deelnemers worden geïntroduceerd), razendsnel worden gewisseld en opgebouwd.

Ingenieuze visuals

Zijn de videoclips bij Songfestival-liedjes vaak bont en verhalend, het zegt niets over de uiteindelijke ‘staging’ – hoe het er op het langgerekte Eurovisie-podium uit zal komen te zien. Met ingenieuze visuals bijvoorbeeld. Zoals in 2016, toen de Rus Sergej Lazarev tijdens zijn lied een virtuele wand met blokken ‘beklom’. The Common Linnets, Waylon en Ilse DeLange, waren een goed voorbeeld van hoe een ingetogen country-act ineens tot leven kan komen op het podium. Ze werden er tweede mee.

Uiteraard begint het met een goede song, maar als je daarna zou stoppen met denken, kom je op televisie niet ver. Van de Nieuwenhuijzen: „Want hoe blijven die drie minuten superaantrekkelijk? Beelden en informatie beheersen ons leven. Maar dat betekent niet dat alles hysterisch druk met dansers moet zijn. Juist bij de verstilde act van winnaar Duncan Laurence was niets aan het toeval overgelaten.”

Naast het verhaal van de acts en eigen talent als Duncan Laurence, Eefje de Visser en balletdanser Ahmad Joudeh als opening en intervalacts richting de puntentelling, wil eindredacteur Gerben Bakker in de drie grote liveshows – de twee halve finales en de finale – „de veerkracht in een crisis” uitdragen. De vele aanpassingen in de draaiboeken van het evenement pakten voor de programmamaker, die eerdere uitzendingen van het Gouden Televizier-Ring Gala, The Voice of Holland en het Junior Eurovision Song Contest aanjoeg, „eigenlijk nog creatiever” uit.

„We zijn erop voorbereid dat het tot de aftiteling van de laatste show heel spannend blijft”

Zo kan er geen orkest van honderdvijftig man schouder aan schouder op het Songfestival-podium spelen. Maar wel op de Erasmusbrug, met dj Afrojack. Of neem de schakeling naar de Deltawerken in Zeeland. Zangeres Davina Michelle en actrice Thekla Reuten doen er een op water geïnspireerd optreden, terwijl het water via ‘augmented reality’ door Ahoy zal stromen.

En dan de postcards, opgenomen in het land van de artiest. Hun ‘hologram’ is gemonteerd in het framework van een ‘tiny house’, dat steeds ergens anders in Nederland staat. „Omdat onze woonkamers nog nooit zo belangrijk waren als dit jaar”, zegt Bakker.

De komende week komen de kandidaten naar Rotterdam. Pas als alle delegaties zijn gearriveerd, is de eindredacteur van een van de grootste live evenementen ter wereld er gerust op. De European Broadcasting Union verwacht hoge kijkcijfers. „Maar dan kan het nog gewoon zijn dat een kandidaat met álles heeft mee gerepeteerd en op de dag van de liveshow alsnog positief wordt getest. We zijn erop voorbereid dat het tot de aftiteling van de laatste show heel spannend blijft.”