Verspillingsvrije voedselketen moet bovenaan klimaatagenda

Met het einde van de pandemie in zicht, wacht om de hoek die veel grotere crisis. Die van de klimaatverandering en een dramatische afname van de biodiversiteit en essentiële grondstoffen. De roep om ons land duurzamer en economisch sterker op te bouwen klinkt uit alle hoeken van de samenleving.

Een oplossing die voor iedereen tot positieve impact leidt, ligt op ons bord, in onze broodtrommel, in de koelkast en helaas nog te vaak in de afvalbak. Het verminderen van voedselverspilling is, naast meer investeren in wind- en zonne-energie, de belangrijkste maatregel om de CO₂-uitstoot wereldwijd terug te dringen. Het is de meest haalbare en effectieve stap naar een duurzamer voedselsysteem. Bovendien heeft de portemonnee van zowel bedrijven als huishoudens er baat bij en iedereen kan er aan meedoen.

In Nederland verspillen we nu nog jaarlijks 2 miljard kilo voedsel, meer dan 100 kilo goed voedsel per Nederlander. Dat is een file van Utrecht naar Barcelona met bumper aan bumper rijdende vrachtwagens vol met voedsel. Allemaal eten en drinken dat met veel aandacht en energie is verbouwd, gekweekt, verwerkt, getransporteerd, gekoeld, of juist verhit, en verpakt. In ons huidige systeem lijkt voedselverspilling een alom geaccepteerde weeffout. Een duurzamer en meer circulair voedselsysteem is daarom nodig. Daarin sluiten productie en consumptie beter op elkaar aan en praten we niet meer over overschotten, maar over grondstoffen die altijd nuttig worden hergebruikt.

Grondstoffenmarkt

Weloverwogen omgaan met voedsel is cruciaal in het klimaatbeleid. De wereldwijde voedselverspilling stoot bijna net zoveel CO₂ uit als de Verenigde Staten of China. De grootste impact realiseren we als we mínder gaan produceren om meer monden te voeden. Zodat er ook minder land nodig is en ontbossing wordt vermeden, wat leidt tot meer natuur. De organische reststromen die nog ontstaan bij de productie van voedsel kunnen, lokaal en slim, worden verwerkt tot andere producten die geschikt zijn voor menselijke consumptie of tot veevoer.

Zo worden we ook minder afhankelijk van de wereldwijde grondstoffenmarkt. Meer dan genoeg redenen om de efficiënte voedselketen, waar Nederland bekend om staat, ook supereffectief in te gaan richten. Een schat aan technologische oplossingen en kennis over ketens en gedrag ligt voor het oprapen. Nu is de tijd van doorpakken en opschalen.

Lees ook: Doe maar wel een zakje en andere tips tegen verspilling

Ook een mindshift bij consumenten is hard nodig, want veel verspilling vindt plaats in huishoudens. De milieueffecten zijn bovendien groter, naarmate voedsel later in de keten wordt weggegooid. Er is dan al veel energie in bewerking, transport, verpakking en bereiding gestoken. Minder verspillen kan al door simpelweg gerichter boodschappen te doen en maaltijden beter te plannen. Elk kapje brood of overrijp stuk fruit telt. Campagnes en onderwijs over de waardering van voedsel, vanuit een positieve sociale norm, dragen bij aan duurzame gedragsverandering.

In Nederland werken we aan het duurzaam ontwikkelingsdoel van de Verenigde Naties om voedselverspilling met de helft te verminderen in 2030 ten opzichte van 2015.

Elk kapje brood of overrijp stuk fruit telt

De tijd dringt, maar met een systemische en gezamenlijke aanpak, van producent tot consument, is het haalbaar. In de publieke discussie worden linkse en rechtse stokpaardjes bereden, over landgebruik en onze ecologische voetafdruk. Meestal krijgt één partij de bal toegespeeld: ofwel de overheid of het bedrijfsleven moet een bepaalde verantwoordelijkheid nemen.

De werkelijkheid is een stuk minder simpel: een maatschappij-brede aanpak is nodig. Iedereen in de samenleving moet meedoen, om niet een weeffout, maar het systeem te veranderen. De Nederlandse aanpak om voedselverspilling samen terug te dringen laat zien dat dit kán.

Stokpaardjes

Veel bedrijven, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties zien de meerwaarde van samenwerken aan verspillingsvrije voedselketens.

Ook de overheid moet aan de bak. Een overkoepelend, kabinetsbreed grondstoffenbeleid is nodig, want nu schuren de ambities nog te vaak tussen de verschillende beleidsterreinen. Zo wordt, door strenge voedselveiligheidswetgeving, keukenafval uit bijvoorbeeld de horeca nog altijd gecomposteerd of verbrand. Terwijl bedrijven reststromen op industriële schaal veilig kunnen verwerken tot veevoer.

Een ander schurend voorbeeld: het huidige klimaatbeleid kent financiële prikkels om reststromen uit de voedselketen (biomassa) te vergisten of verbranden om zo duurzame energie op te wekken. Terwijl we ze meer hoogwaardig kunnen hergebruiken tot biomaterialen, diervoer of zelfs humane voeding. De meest duurzame en circulaire keuze is vaak nog niet economisch de aantrekkelijkste.

Nederland zal de doelstellingen voor CO₂-reductie alleen behalen als het terugdringen van grondstofverlies en voedselverspilling hoeksteen van het klimaat- en voedselbeleid wordt. Het opnemen van deze zin in het beknopte regeerakkoord is een minimale vereiste om een andere mindset bij zowel de consument, ondernemer als wetgever aan te jagen. Zodat verspillingsvrije productie en consumptie de enige logische keuze wordt.