Het was ‘sensatiezucht’ en ‘dom kuddegedrag’, maar de pedojacht had een fatale afloop

23 seconden, zo lang duurt de opname. 23 seconden waarin te zien en te horen is hoe vier jongens op 28 oktober om kwart over negen ’s avonds een 73-jarige man opwachten in de Spijkerlaan in Arnhem. „Pedo!”, roepen ze. Ze geven hem een duw, rennen hem achterna als hij probeert weg te komen, schoppen en slaan. Een vijfde jongen filmt de mishandeling met zijn telefoon. In de laatste seconden ligt de man op de grond. Een paar uur later overlijdt hij in het ziekenhuis.

In de weken na de mishandeling meldt het Openbaar Ministerie van Arnhem dat er sprake was van een zogeheten ‘pedojacht’. Vijf jongens uit Arnhem en buurgemeente Rozendaal zijn opgepakt. De jongste is vijftien jaar, de oudste achttien.

Een half jaar later, op 14 april, horen zij in de rechtbank van Arnhem straffen tegen zich eisen. Het gaat om celstraffen tussen zes maanden voorwaardelijk en een jaar onvoorwaardelijk voor drie van hen en taakstraffen voor de andere twee. Dinsdag doet de rechter uitspraak.

Wat bezielde deze jongens om op een regenachtige dag in oktober ‘op pedojacht’ te gaan? NRC sprak met verschillende betrokkenen die vanwege de gevoeligheid van de zaak alleen anoniem hun verhaal willen doen. Zij spreken van een treurige samenloop van omstandigheden „met alleen maar verliezers”. Nabestaanden van het 73-jarige slachtoffer zien een „stel snotneuzen” voor zich in de rechtbank. De officier van justitie spreekt tijdens het requisitoir op 14 april van „spanning en sensatiezucht” en „dom kuddegedrag”. De jongens zijn, zegt hij, „geen monsters die eropuit waren om iemand te doden”.

Een pedo ‘bossen’

Ze komen uit Arnhem en Rozendaal. Kennen elkaar van verschillende scholen in Arnhem, zoals het Beekdal Lyceum en het Luzac College. Een aantal van hen voetbalde samen bij de Arnhemse vereniging VDZ (Volharding Doet Zegevieren) en was lid van de tennisclub van Rozendaal, aan de rand van de Veluwe.

Het zijn jongens uit welvarende families. Opgegroeid tussen bossen en parken in merendeels ruime, vrijstaande huizen. Twee van hen zijn broers. De jongste van de twee kwam al eerder in aanraking met de politie. Hij was betrokken bij een vechtpartij op de Korenmarkt, het uitgaansgebied van Arnhem, en bij een ruzie in een park. Daarbij zou hij een oudere man hebben geslagen, maar volgens getuigen sloeg de jongen pas nádat de man hem bij zijn keel zou hebben gegrepen. De zaak werd geseponeerd.

De oudere broer is een ander type. Rustiger, meer in balans, geen strafblad. „Een nette, lieve jongen”, volgens de officier van justitie. Hij raakt pas op de dag van de mishandeling betrokken bij de zaak, als een van de anderen hem vraagt mee te gaan op pedojacht.

De jongens maken de dagen voor de mishandeling plannen om ‘een pedo te ontmaskeren’, ontdekt het OM. Ze zijn gefascineerd door filmpjes van andere pedojagers die ze zien op YouTube en op tv en willen zelf ook iemand ‘confronteren’. Ze praten volgens het OM online met elkaar over het ‘bossen’ van een pedo: straattaal voor iemand slaan, iemand ‘kapot maken’ of iemand vernederen.

De vijf wisten heel goed wat ze deden, aldus het OM. Ze waren op de hoogte van eerdere mishandelingen van vermeende pedoseksuelen in Arnhem en omgeving en wisten dat confrontatie met ‘hun’ slachtoffer mogelijk uit zou draaien op geweld. De jongens, zegt de officier van justitie tijdens het requisitoir, stonden dan wel niet „uitgerust met bivakmutsen en knuppels” een man op te wachten om hem in elkaar te slaan, ze wilden hun slachtoffer wél „laten schrikken” en hielden daarbij „wel degelijk bewust of onbewust rekening met geweld en met de intentie om een klap of een duw uit te delen”.

Datingsite Bullchat

Het is de jongste van de vijf die het contact legt met de 73-jarige oud-docent. Op Bullchat, een site waar homoseksuele mensen anoniem afspraken kunnen maken om te praten of seks te hebben. ‘Free Gay Chat’ staat op de homepage. Inloggen is niet moeilijk, het enige wat verplicht is, is een nickname – vaak geen echte naam, maar een beschrijving van wat je zoekt.

Er staan honderden profielen op, met nicknames als ‘63jr zkt jonger’, ‘23j pijpsletje’, ‘Morgenavond?’ en locaties uit heel Nederland en Vlaanderen. Op deze plek hoeven mensen niet te weten wie je bent.

De vijftienjarige verdachte zegt op Bullchat dat hij op zoek is naar een oudere man om seks mee te hebben. Het slachtoffer aarzelt aanvankelijk over de date. Schrijft dat hij vijftien jaar „veel te jong” vindt, maar de jongen haalt hem over toch te komen.

Op woensdagavond 28 oktober om kwart over negen is het zover. De jongens verzamelen bij station Arnhem Velperpoort en lopen zo’n honderd meter richting de Coop in het Spijkerkwartier, de plek waar ze hebben afgesproken. Daar wachten ze de 73-jarige man op.

Drie van de vijf jongens staan verdekt opgesteld, de jongste staat klaar om de confrontatie te filmen met zijn telefoon. Een van de jongens, dan nog 16, heeft blonde haren en ziet er volgens de anderen het jongste uit. Hij wordt naar voren geschoven als ‘lokaas’.

De 16-jarige jongen loopt op het slachtoffer af zodra die de straat in komt met zijn fiets. Hij geeft hem, volgens het OM, als eerste een klap en een duw. De man schrikt, deinst naar achteren, roept om hulp en rent weg richting zijn huis aan de Spijkerstraat. De jongens rennen hem achterna. Er volgt een trap, een ‘high kick’, volgens het OM. En nog een. Omwonenden horen geschreeuw, zeggen ze later: „Pedo!” en kreten om hulp.

Het slachtoffer valt vlak bij zijn huis op de grond. Twee jongens rennen direct weg, de andere drie volgen nadat een van hen de bril van het slachtoffer kapot trapt. Twee getuigen zien een paar jongens wegrennen, vertellen ze de volgende dag tegen NRC. Ze zien het slachtoffer met een bebloed hoofd bewegingloos liggen. Hij overlijdt een paar uur later in het ziekenhuis aan een hersenbloeding.

In zijn hoofd, blijkt later, is een bloedvat gescheurd. De officier van justitie spreekt van een ‘causaal verband’ tussen het overlijden en de klappen of trappen tegen zijn hoofd. Er is sprake van een ‘meervoudige impact’, volgens het OM.

Maar de precíéze doodsoorzaak is niet vast te stellen. Er was sprake van een aneurysma, een zwakke plek in een bloedvat. Volgens de patholoog, zo vertelt de officier van justitie tijdens het requisitoir, kon dit bloedvat door drie oorzaken scheuren: spontaan, als gevolg van geweld op het hoofd van het slachtoffer, of door een verhoogde bloeddruk, veroorzaakt door bijvoorbeeld stress of door middelen die de bloeddruk verhogen.

Dat het bloedvat spontaan zou zijn gescheurd, acht de patholoog onwaarschijnlijk. Wel is er in het bloed van de 73-jarige man een stof aangetroffen die bloeddrukverhogend zou hebben kunnen werken.

Pedojagen, zegt de officier van justitie tijdens zijn requisitoir, is „letterlijk levensgevaarlijk”. Het wrange is dat de verdachten weliswaar op pedojacht waren, maar dat hun slachtoffer volgens verschillende bronnen „absoluut geen pedoseksueel” is. Het OM, dat onderzoek doet naar het verleden van de 73-jarige man, vindt geen aanwijzingen van eerdere pedoseksuele activiteiten.

De man kwam pas na zijn zestigste uit de kast als homoseksueel. Hij was getrouwd, heeft kinderen en kleinkinderen en werkte tot aan zijn pensionering als docent en afdelingsleider op het Titus Brandsma College in Velp, bij Arnhem. Een aimabel persoon, volgens oud-leerlingen en vrienden. „Een hele nette, fijne man. Iemand met een reddershart. Hij wilde altijd anderen helpen”, zegt een vriend die hem leerde kennen via De Kringen Arnhem, een praatgroep voor homoseksuele mensen waar de oud-docent regelmatig kwam.

Zijn dood zorgt voor grote onrust in het Spijkerkwartier en daarbuiten. Oud-leerlingen zamelen geld in ter nagedachtenis van het slachtoffer. Ze willen een mooi bloemstuk voor hem neerleggen. Hun streefdoel is 330 euro, maar ze halen bijna 3.000 euro op. Soms zijn de donaties anoniem, soms hebben ze een boodschap. Zo schrijft een stel dat het slachtoffer de enige was die grip had op hun zoon tijdens zijn turbulente jeugd. „U was de enige voor wie hij respect had. Dat is niet een prestatie, dat is hoe u was, u kon omgaan met deze jongens… Dank u wel wat u voor hem hebt betekend! Wat is uw leven waardevol geweest!”

Lees ook: Groeiende angst voor ‘pedojacht’ onder pedofielen

Mishandelingen volgens patroon

Het fenomeen ‘pedojagen’, ook ‘pedohunten’ genoemd, komt in de tweede helft van 2020 razendsnel op. Volgens cijfers van de politie vinden tussen juli en november 250 gevallen van pedojacht plaats.

In en om Arnhem worden tussen 6 en 28 oktober 2020 tien mannen opgewacht en mishandeld. Die mishandelingen hebben met elkaar te maken, ontdekt het OM. Steeds duiken dezelfde verdachten op „in wisselende samenstelling”.

Een van de vijf verdachten van de fatale mishandeling op 28 oktober is volgens justitie ook betrokken bij twee eerdere mishandelingen. Hij wordt door het OM gezien als „de spil” van de pedojacht in Arnhem.

De mishandelingen verlopen vrijwel allemaal volgens hetzelfde patroon. Homoseksuele mannen maken anoniem een afspraak op een online datingplatform, waarna ze op de afgesproken plek beroofd en mishandeld worden.

Deze mannen zijn vaak „enorm kwetsbaar en chantabel”, volgens de politie, omdat ze niet altijd „uit de kast zijn” en daarom hun mishandeling of beroving niet durven te melden.

Een van de vrienden van de 73-jarige docent herkent dit patroon, zeg hij. Hij „smeekte” een andere vriend om aangifte te doen van diens mishandeling, een paar weken voor 28 oktober. „Maar hij durfde uiteindelijk toch niet. Niemand buiten De Kringen weet dat hij homo is.”

Zelf durft hij in eerste instantie geen afspraak te maken voor een gesprek als NRC hem belt: hij is bang dat het een valstrik is en dat ook hij wordt opgewacht door pedojagers.

Een eenduidige oorzaak voor de toename van het fenomeen ‘pedojagen’ in het najaar van 2020 heeft de politie niet. Is het de coronalockdown, waardoor mensen meer thuis zaten en zich verveelden? Is het de heroprichting in augustus van de Partij voor Naastenliefde, Vrijheid en Diversiteit, de zogeheten pedopartij? Of heeft het te maken met de uit de VS overgewaaide QAnon-complottheorieën, waarin wordt beweerd dat ‘de elite’ pedofielennetwerken vormen? Volgens de woordvoerder van de politie kunnen er meerdere oorzaken zijn.

Na de dood van de oud-docent roepen de landelijke politie en het OM pedojagers dringend op om te stoppen: „Je helpt [de politie] alleen van de wal in de sloot.” Het aantal incidenten is volgens de politie sindsdien sterk afgenomen.

Lees ook: Pedojagers presenteren zich als helpers van de politie, maar die wil dat het stopt

Belang van de maatschappij

Uit het requisitoir op 14 april blijkt de worsteling van de officier met de strafeis. Hij noemt de verdachten „vooral heel jonge jongens” en vertelt dat hij zelf een zoon van dertien heeft. Hij moet het belang van de jonge verdachten afwegen tegen het belang van de maatschappij, zegt hij. De jongens hebben nog een toekomst voor zich, zegt hij, maar als gevolg van hun handelen heeft hun slachtoffer „zijn meest kostbare bezit, zijn leven, verloren”. De vijf worden uiteindelijk verdacht van ‘zware mishandeling in vereniging met de dood tot gevolg’.

De strafeisen verschillen, afhankelijk van de rol die de jongens volgens het OM speelden tijdens de mishandeling. Tegen twee van hen worden werkstraffen geëist, tegen de anderen celstraffen. De enige meerderjarige verdachte hoort de hoogste straf tegen zich eisen: achttien maanden cel, waarvan zes voorwaardelijk. Na overleg is besloten om hem onder het volwassenenstrafrecht te laten vallen. „Hij verdient die geëiste straf wellicht niet”, zegt de officier van justitie, „maar de daad verdient de straf wel.”

De jongens zitten inmiddels weer op school, in afwachting van de uitspraak op 4 mei. Een aantal van hen hoopt binnenkort eindexamen te doen. Ze hebben spijt. Maar spijt, daar koop je niets voor, zegt een van hun vaders. „Het is niet terug te draaien.”