‘Een kleurloze lijsttrekker is klassiek CDU’

Om het te maken bij de Duitse christendemocraten lijkt een zeker gebrek aan charisma een pre. Over Angela Merkel werd lang besmuikt geglimlacht, als vrouwelijke bèta uit de DDR tussen alle gearriveerde Wessi’s. Helmut Kohl werd lang niet voor vol aangezien en zijn concurrent voor de kanselier-kandidatuur destijds, de CSU’er Franz-Josef Strauss, noemde hem „geheel incompetent”. Deze week werd Armin Laschet, die nergens enthousiasme losmaakt, kandidaat-kanselier van de CDU/CSU ten koste van de populairste Duitse politicus van het moment, de Beierse minister-president Markus Söder.

Lees ook Commentaar: ‘Mis de aanloop naar het post-Merkel-tijdperk niet’

Duitse media noemden de tien dagen van de lijsttrekkersstrijd een ‘koningsdrama’ en een ‘krimi’. Kort nadat CSU-voorzitter Söder zich bereid verklaarde om op te gaan voor het kanselierschap, leek CDU-voorzitter Laschet verzekerd van het mandaat dankzij de steun van het CDU-bestuur. Maar Söder noemde het besluit van het CDU dat van een ‘achterkamertje’ en eiste dat ook de lagere partij-echelons zouden worden geraadpleegd. Söder is dankzij ferm optreden in de coronacrisis uiterst zichtbaar en de populairste politicus in de peilingen.

Luide stemmen voor Söder

Naarmate de week vorderde klonken de stemmen voor Söder inderdaad steeds luider. Minister-presidenten van het Saarland Tobias Hans en die van Saksen-Anhalt Reiner Haselhoff kozen zijn kant. Söder en Laschet onderhandelden twee lange nachten; op de derde avond vloog Söder met zijn entourage in een privéjet van Nürnberg naar Berlijn om, zoals het scheen, zijn coup te voltooien. Maar Laschet, en zijn partijbestuur, gaven geen krimp onder druk van Söders populariteit en de belofte die hij meebracht om de CDU/CSU opnieuw de grootste te maken bij de Bondsdagverkiezingen in september. De maandag na het bezoek aan Berlijn bond Söder in en legde de beslissing bij het CDU-bestuur, dat andermaal voor Laschet stemde. Met Laschet als kandidaat zakte de CDU/CSU prompt met acht procentpunten naar de tweede plaats in de peilingen. Het CDU koos een lijsttrekker die de kiezers Siberisch laat.

Robin Alexander is adjunct-hoofdredacteur van Die Welt en auteur van een boek over Merkel. Hij is een van de belangrijkste CDU-commentatoren in Duitsland. Een kleurloze lijsttrekker: Alexander noemt het „klassiek CDU”. „Het moet om de partij gaan, niet om de persoon. De strijd tussen Laschet en Söder was een strijd tussen de representatieve en de stemmingsgeoriënteerde democratie. Söder is als een Sebastiaan Kurz in Oostenrijk: de hele partij voegt zich naar hem. En CDU-prominenten als Wolfgang Schäuble zagen dat niet zitten.”

Hij hoeft niet in zijn eentje in de schijnwerpers

Serap Güler oud-speechschrijver

Merkel is tot op zekere hoogte een anomalie, vindt Alexander: „Voor Merkel is het kanselierschap steeds meer een one-woman show. Zij heeft nooit sterke ministers in haar kabinet, behalve Wolfgang Schäuble, en nu Jens Spahn, om wie ze niet heen kon.”

Historicus en journalist Tobias Blasius volgt Laschet al vijftien jaar. Samen met journalist Moritz Küpper schreef Blasius de eerste en tot dusver enige Laschet-biografie, Der Machtmenschliche. De sterke punten van Laschet, en de reden waarom hij het ondanks zijn slechte peilingen toch zou kunnen redden in september, schat Blasius als volgt: „Hij heeft stalen zenuwen en hij geeft niet op, zoals de afgelopen dagen te zien was. Hij kan mensen bij elkaar houden en anderen tot hun recht laten komen. Bovendien snapt hij heel goed hoe partijen werken. Zijn zwakte is natuurlijk dat hij geen leiderschap uitstraalt. Hij heeft een imagoprobleem.”

Desondanks won Laschet in 2017 wel de verkiezingen in Noordrijn-Westfalen, een SPD-bolwerk. Blasius relativeert: „Met de op twee-na-slechtste verkiezingsuitslag voor de CDU. Het was een afrekening met de toenmalige regering. Maar Laschet is er altijd, en redt het dan met de hakken over de sloot.” Ook de voorzittersverkiezing van de CDU in januari won Laschet maar nipt: in de eerste ronde werd zijn concurrent Friedrich Merz eerste; pas in de tweede ronde kreeg Laschet de meeste stemmen.

Zowel Alexander als Blasius vergelijken Laschet met Kohl. Alexander: „Net als Kohl geeft Laschet alle stromingen binnen de partij de ruimte, de sociale tak, de liberaal-economische en de agrarische. Kohl betrok iedereen erbij, dat doet Laschet ook.” En net als Kohl is Laschet overtuigd Europeaan.

Lees ook: Annalena Baerbock: ‘Het klimaat beschermen is de opdracht van onze tijd’

Serap Güler kent Laschet sinds 2007, toen ze als speechschrijver voor hem werkte op het ministerie van integratie. Nu is Güler staatssecretaris van integratie in Noordrijn-Westfalen. Ze bevestigt: „Hij hoeft niet in zijn eentje in de schijnwerpers staan. In Noordrijn-Westfalen heeft Laschet zich omringd met sterke ministers, en ook de coalitiepartner krijgt de ruimte.” Laschets befaamde eigenschap te kunnen ‘verbinden’ verklaart Güler als volgt: „Hij kan goed luisteren, en is bereid van anderen te leren. Hij doet niet alsof hij altijd alles al weet. En je kunt goed met hem ruziën, het gaat er erg hartstochtelijk aan toe als Laschet pleit voor zijn overtuigingen.”

Zelf op de tweede plaats

Ook voor de Bondsdagverkiezingen zal Laschet een team opstellen dat de CDU moet representeren, denkt Blasius: „Zelf zal hij op de tweede plaats staan”. Met alle lof voor de bescheiden lijsttrekker Laschet zou je haast vergeten dat in dit tijdsgewricht charismatische leiders de wind in de rug hebben. Voor de Duitse verkiezingen hebben die zich nog niet opgesteld; Laschets voornaamste concurrent is Annalena Baerbock, de kandidaat van de Groenen die Laschet deze dinsdag in de peilingen voorbijstreefde. Blasius: „Naast Baerbock zal Laschet de oude witte man van het establishment lijken.” Maar als het thema van de verkiezingen de economie na de pandemie wordt heeft Laschet goeie kansen, denkt Blasius: „Duitsers zijn immers niet bijzonder moedig of experimenteerdriftig, en dan wordt het toch de vraag of ze Baerbock, zonder regeringservaring, het kanselierschap toevertrouwen.”