Enorme verhuisoperatie van oudheden in Egypte

Bijna elke paar dagen was het de afgelopen tijd wel een keertje raak op de grote brug over de Nijl in het hartje van Caïro. Een stoet busjes en vrachtwagens voorafgegaan door politieauto’s draait dan vanaf het centrale Tahrirplein de brug op om te beginnen aan een rit van ongeveer 15 kilometer dwars door de stad.

Zorgvuldig verpakt werden zo duizenden voorwerpen, van levensgrote stenen sarcofagen tot verfijnde gouden sieraden, vervoerd van het Egyptologisch museum aan het Tahrirplein naar het 15 kilometer verderop gelegen, gloednieuwe museum op het plateau bij Gizeh, met uitzicht op de piramides.

Deze enorme verhuisoperatie van oudheden was onontkoombaar. Het nog uit de 19de eeuw stammende museum was niet alleen overvol, het kon de enorme stroom bezoekers (dagelijks soms wel 20.000) al lang niet meer aan. Het nieuwe Grand Egyptian Museum (GEM) heeft niet alleen vier keer meer vloeroppervlakte, het complex omvat ook moderne depotruimtes.

Vooral dat laatste is volgens Salima Akrim, Egyptoloog verbonden aan de American University in Caïro, van groot belang. „Ook de depots in de kelders van het museum aan het Tahrirplein barsten al heel lang uit hun voegen, waardoor kwetsbare objecten soms in stapels in smalle gangen moesten worden opgeslagen.”

Meer ruimte in het nieuwe museum betekent ook dat voorwerpen die vanwege ruimtegebrek soms al een eeuw het daglicht niet hadden gezien, nu eindelijk aan het publiek getoond kunnen worden. Dat geldt bijvoorbeeld voor de meer dan 5.000 objecten uit het graf van Toetanchamon. Daarvan was tot nog toe in het oude museum nog geen 10 procent te zien geweest.

Stoet koningsmummies

Maar de honderden verhuiswagens gingen niet alleen van Tahrir naar Gizeh. Zo ging een deel van de miniaturen uit het dagelijks leven, die in de oudheid als grafgiften waren meegeven, naar het nieuwe museum voor Egyptische civilisatie (National Museum of Egyptian Civilization, NMEC) en ook de stoet met koningsmummies ging van het Tahrirplein naar dit nieuwe museum in de wijk Fustat.

„Deze enorme verplaatsingsoperatie, waarbij ook nog eens tientallen archeologische depots verspreid over het hele land betrokken waren, laat zien hoe enorm groot de omvang van het Egyptische erfgoed feitelijk is”, benadrukt Lara Weiss. De conservator Egyptologie van het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) in Leiden is verantwoordelijk voor de herinrichting van een deel van het oude museum aan het Tahrirplein. Weiss: „Al in 2017, toen de eerste schetsen voor de inrichting van het GEM gemaakt werden, bleek dat er onvoldoende ruimte was om alles uit het oude museum een nieuwe plek te geven. Er bleef zelfs meer dan genoeg over om het hele museum opnieuw mee in te richten.”

Internationale steun

Voor de herinrichting en renovatie van het museum aan het Tahrirplein heeft de Egyptische overheid de steun gekregen van vijf buitenlandse musea met een grote Egyptologische collectie: het Egizio museum in Turijn, het Louvre, het British Museum; het Egyptische museum in Berlijn en het RMO in Leiden. Financieel werden die musea daarbij ondersteund door de Europese Unie. Die heeft een bedrag van 3,1 miljoen euro bijgedragen.

„De bijdrage van het RMO bestond uit het inrichten van de afdeling die gaat over de pré-dynastische geschiedenis – dat is de periode voordat de eerste farao’s over Egypte heersten”, vertelt Weiss. „Dat was nodig want voorwerpen uit deze periode stonden in het verleden deels verspreid door het museum en deels in het depot. Ook waren de vitrines, waarvan sommige nog uit het begin van de vorige eeuw stamden, niet langer bruikbaar. Waar het ook aan ontbrak, was goede informatievoorziening. Dat alles hebben wij in de afgelopen twee jaar samen met Egyptische collega’s aangepakt.” Daarnaast zal het RMO helpen met het opzetten van een onderzoek- en presentatieprogramma.

Hoewel corona voor vertraging heeft gezorgd bij het inrichten en Lara Weiss het meeste werk op afstand heeft moeten uitvoeren, was de vernieuwde afdeling begin maart af. „Helaas hebben we dat niet met een mooie ceremonie kunnen vieren. Ook in Egypte gelden nog steeds allerlei beperkende maatregelen. Maar we hopen dat wanneer ook alle andere afdelingen klaar zijn we toch een feestelijke heropening kunnen houden.”

Lees ook Een nieuw museum als boost voor de Egyptische nationale trots en het toerisme

Dat nieuwbouw, verhuizing en herinrichting van alle Egyptische musea nu samenvalt, is nauwelijks toevallig. De Egyptische overheid is er alles aan gelegen om het door corona totaal ingestorte toerisme weer op gang te brengen. En hoe kan dat beter dan door de grote troefkaart, het faraonische verleden, zo goed mogelijk uit te spelen. Eerste grote media-hoogtepunt vormde de verplaatsing van de koninklijke mummies. Binnenkort komt er alweer een moment waarop de aandacht van de wereld gevraagd wordt voor het glorieuze verleden van Egypte; namelijk op het moment dat het gouden masker van Toetanchamon naar zijn nieuwe bestemming wordt gebracht.

En als dan in september het GEM definitief geopend wordt, „dan kunnen wij als Egyptenaren” zoals Mostafa Waziri, hoofd van de Egyptische dienst van oudheden, het tijdens een persconferentie na afloop van de mummieparade door de straten van Caïro zei: „eindelijk de hele wereld laten zien welke schatten er al die jaren verborgen waren.”