Na een week vol woede over het coronabeleid, blijkt het Radio 538-feest de druppel

Zoals water zoekt ook chagrijn het laagste punt, en dat was dit weekeinde het Chasséveld in Breda, de plek waar zaterdag 24 april een dansfeest voor tienduizend mensen moet komen. Het Radio 538 Oranjefeest van Fieldlab Evenementen – een los verband van de evenementenbranche en de wetenschap – riep een ongerichte, maar collectieve volkswoede op.

Waar eerdere concerten en voorstellingen van Fieldlab geruisloos passeerden, ging het bij deze extra grote editie helemaal mis. Het verzet werd aangezwengeld door een arts uit het overvolle Amphia Ziekenhuis een kilometer verderop, die het dansfeest een „ondoordacht pseudo-experiment” noemde, dat een „slag in het gezicht” was van de patiënten en zorgverleners die leden onder de overbelaste zorg. En het Amphia stond al helemaal niet te trappelen om comazuipende jongeren van het feest op te vangen. De chirurg opende een petitie.

Die sloeg aan na een week vol woede en onbegrip over het landelijke coronabeleid. Eerst waren er de omstreden prikstoppen met AstraZeneca en Janssen, en toen kwam het nieuws dat er een miljard ging naar de opzet van een parallelle teststructuur voor recreatieve doeleinden. Kon al die energie niet beter naar een voortvarend vaccinatieprogramma gaan? Intussen verdwenen felbegeerde versoepelingen voor horeca en onderwijs weer uit beeld en bleef de avondklok. Het idee dat de bassen van het feest te horen zouden zijn op de IC van het Amphia én op de lege terrassen in de binnenstad van Breda was menigeen teveel. Zondagavond rond 23.00 uur hadden bijna 300.000 mensen getekend.

Het is de vraag of het feest doorgaat. Het Outbreak Management Team had z’n twijfels over de grootschalige opzet al geuit, de gemeenteraad van Breda is verdeeld. Radio 538 zei de ophef te betreuren, maar ook dat het aan de stad en het kabinet is de stekker eruit te trekken. Het kabinet wil ondanks de kritiek doorgaan met het evenement, aldus bronnen tegen radiozender BNR, zondagavond.

Veiligheid van het evenement

Met de onvrede dringt zich de vraag op waar het feest eigenlijk toe dient.

Fieldlab Evenementen is een publiek-private samenwerking tussen de evenementenbranche en onderzoekers, onder wie hoogleraar Andreas Voss uit het OMT. De organisatie kan gebruikmaken van de teststraten die stichting Open Nederland opzet voor de ‘testsamenleving’, maar dient een eigen doel. Het wil wetenschappelijke inzichten verkrijgen in hoe de evenementenbranche veilig zaken kan doen in tijden van corona. De verantwoordelijke bewindspersoon is demissionair staatssecretaris Mona Keijzer van Economische Zaken, die er miljoenen aan besteedt.

Maar wat beoogt het? Wetenschappers die proberen te achterhalen wat de exacte onderzoeksopzet van de experimenten is, lopen vast. Zo ook Caspar van Lissa, universitair docent applied data science aan de Universiteit Utrecht. „Belangrijke medische uitkomstmaten ontbreken. We weten bijvoorbeeld niet hoe veilig het evenement is, omdat de coronatest vooraf wel verplicht is, maar achteraf vrijwillig. Een deel doet die niet. En voor puur gedragsonderzoek is het aantal proefpersonen van tienduizend dan weer érg groot. Een ethische commissie zou daar vragen over stellen. Die weegt dat aantal af tegen de risico’s, zodat mensen niet onnodig gevaar lopen. Maar is dat hier wel gebeurd? En zo nee, moest dat niet?”

De Fieldlab-experimenten zijn niet medisch-ethisch getoetst

Fieldlab Evenementen liet op Twitter weten dat de experimenten niet zijn getoetst door een medisch-ethische commissie, omdat het geen medisch onderzoek is, en omdat aan mensen niet gevraagd wordt zich anders dan normaal te gedragen. Maar Vincent Bontrop, clinical regulatory specialist en daarnaast werkzaam voor UMC Utrecht, weet dat niet zo zeker. Bontrop werkte in het verleden voor de medisch-ethische commissie van het ziekenhuis – hij kent de regels. En hij betwijfelt het of de experimenten helemaal zonder medisch-wetenschappelijk toetsing kunnen. „Het idee is dat de uitkomsten van de Fieldlab-experimenten bijdragen aan medische kennis. En mensen lopen een risico tijdens de experimenten, en ook hun familie.” Hij vroeg bij de organisatie om onderzoeksprotocollen, maar kreeg ze niet.

Bontrop wijst op de ambiguïteit die hij ziet bij Fieldlab als het gaat om de hamvraag: hoe gevaarlijk is zo’n dansfeest nou eigenlijk? Dat beantwoordt Fieldlab niet. Het doel van de experimenten is níet de virusverspreiding in kaart brengen. „Maar wat is dan precies de wetenschappelijke waarde van deze experimenten? En waarom komen er dan wel enthousiaste persberichten over aantallen besmettingen naar buiten?”

Lees ook deze column van Marcel van Roosmalen: Gekke Henkies

Hij begrijpt dat een ethische toets lang duurt en veel werk is. “Maar iets van een toets zou wel gerechtvaardigd zijn. Wat als je per ongeluk een superspreading-event organiseert? Dan klinkt de vraag: wie heeft dit eigenlijk goedgekeurd?” Fieldlab, dat zondag veel vragen kreeg, stuurt enkel een link naar een adviesaanvraag.

‘Miljoeneninvestering is zinloos’

De meest gehoorde kritiek op de experimenten van Fieldlab is dezelfde als die op Open Nederland. Is het geld juist besteed?

Dat vroegen enkele ziekenhuisbestuurders en voorzitters van zorgverzekeraars zich zondag nog af in een brief aan demissionair minister De Jonge (Volksgezondheid, CDA). Ze noemden de teststructuur en de experimenten een „kostbare impulsaankoop om even de gemoederen te sussen”, die na een paar maanden vaccineren niet meer nodig is. Geef het geld liever aan programma’s die „zich effectief richten op het terugdringen van de grote risicofactoren in de samenleving”, schrijven ze, zoals ongezonde leefstijl, schulden, armoede en leefomgeving. Investeer minder in een testsamenleving, „en kies voor een samenleving die investeert in gezondheid.”