Onderwijsraad wil radicaal ander stelsel: alle leerlingen in de driejarige brugklas

Alle middelbare scholen moeten een ‘brede’ driejarige brugklas invoeren. Dat stelt de Onderwijsraad donderdag in een advies aan het kabinet. Het huidige onderwijssysteem „faalt” en doet leerlingen tekort, vindt de Onderwijsraad. Zij krijgen „onvoldoende kans op onderwijs dat recht doet aan hun capaciteiten en ontwikkeling”.

Kinderen worden nu op jonge leeftijd, in groep acht van de basisschool, geselecteerd voor het vwo, de havo of het vmbo. Veel te vroeg, vindt de Onderwijsraad. Als leerlingen langer bij elkaar zitten, krijgen bijvoorbeeld laatbloeiers en kinderen van laagopgeleide ouders een betere kans.

Verschillende internationale onderzoeken laten zien dat dit werkt, zegt Edith Hooge, voorzitter van de Onderwijsraad. „Later selecteren zorgt echt voor meer gelijke kansen.”

Later selecteren zou ook de „enorme druk” weg kunnen halen die ouders en leerlingen in groep 8 voelen: het schooladvies dat ze dan krijgen is immers bepalend voor de rest van hun schoolcarrière.

'Kinderen te vroeg in een hokje’

„We stoppen kinderen al vroeg in een hokje”, zegt Hooge. „En het is steeds moeilijker geworden om van niveau of schoolsoort te wisselen.”

De kansenongelijkheid in het onderwijs neemt al jaren toe. „Leerlingen met dezelfde cognitieve capaciteiten maar met verschillende achtergronden, komen niet op hetzelfde onderwijsniveau terecht”, schrijft de Onderwijsraad. Kinderen van hoogopgeleide ouders krijgen gemiddeld een hoger schooladvies, gaan vaker naar het vwo en eindigen hun schoolcarrière met een hoger diploma dan kinderen van laagopgeleide ouders.

Door corona werd dit effect nog duidelijker. Niet alleen liepen de ‘kansarme kinderen’ relatief meer onderwijsvertraging op door de lockdowns, ook kregen zij door het ontbreken van de objectieve eindtoets vorig jaar vaker een lager schooladvies.

Latere selectie wordt al langer gezien als hét middel om kansenongelijkheid aan te pakken. Verscheidene onderwijsorganisaties spraken zich er vorig jaar in een gezamenlijk voorstel al voor uit, Amsterdam kent een ‘brede brugklas-bonus’, en sinds de Onderwijsinspectie in 2016 alarm sloeg over de toegenomen kansenongelijkheid hebben vrijwel alle politieke partijen het thema omarmd.

Vechten om de beste leerlingen

De praktijk laat zien dat ouders en middelbare scholen de laatste jaren dol zijn op differentiëren: scholen vechten om de beste leerlingen door zich te profileren als ‘categoraal’ of ‘ongedeeld’ vwo en gymnasia zijn al jaren zo populair onder met name hoger opgeleide ouders dat er geloot moet worden om een plaats.

Toch hoeft die maatschappelijke trend de brede brugklas niet in de weg te zitten, denkt Hooge. Het advies van de Onderwijsraad betekent namelijk níet dat iedereen hetzelfde moet gaan doen. „Leerlingen gaan in ons voorstel in wisselende groepen op verschillende niveaus vakken volgen”, zegt Hooge. Dat betekent in de praktijk dat sommige vakken, zoals burgerschapsvorming en gym samen kunnen worden gevolgd, maar dat andere vakken, zoals Nederlands of geschiedenis op verschillende niveaus kunnen worden gevolgd.

Hooge: „Een kind dat op vmbo-niveau zit, zou op zijn of haar niveau Latijn kunnen doen. En andersom zou een ‘vwo’-kind praktijklessen moeten kunnen volgen. Daarmee geef je alle kinderen de tijd en de kans om te laten zien wat ze in hun mars hebben.”

Ook het slimme kind dat zich verveelt op de basisschool is met deze aanpak beter af, stelt de Onderwijsraad. Hooge: „We willen flexibel onderwijs op maat vanaf de basisschool. Waarbij ook de cognitief sterke kinderen beter aan hun trekken komen. Het gaat ons om meer kansen voor álle kinderen.”

Schooladvies in groep 8 vervalt

In het advies van de Onderwijsraad zouden het huidige schooladvies en de eindtoets in groep 8 vervallen. In plaats daarvan worden leerlingen gedurende de brede brugklas regelmatig getoetst, waarna na drie jaar een landelijke toets volgt.

Het advies betekent een radicale verandering van het huidige onderwijsstelsel: alle middelbare scholen moeten tegelijkertijd de brede driejarige brugklas invoeren. Leraren wacht een zware taak: zij moeten hun leerlingen straks op verschillende niveaus in wisselende groepen lesgeven. Hooge: „We vragen veel van leraren. Maar de problemen in ons onderwijs zijn zó urgent. Dit systeem is niet meer houdbaar.”

Of het advies wordt overgenomen, is aan een volgend kabinet. Demissionair onderwijsministers Slob (christenUnie) en Van Engelshoven (D66) komen binnenkort met een reactie.

Lees ook het interview met onderwijswethouder Marjolein Moorman: ‘Ongelijkheid moet je met ongelijkheid bestrijden’