Virus negeert routeplan kabinet

Er was al een „gereedschapskist met maatregelen”, een „routekaart” en er waren „signaalwaarden” die vertelden wanneer maatregelen soepeler of juist strenger konden. Dinsdag komen demissionair premier Mark Rutte (VVD) en minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid, CDA) met de nieuwste poging om de coronacrisis te vatten in een protocol: het ‘stappenplan’, waarin is vastgelegd hoe de samenleving weer heropend kan worden.

Het had ook het moment moeten zijn om perspectief te bieden – maar dat viel direct in het water. Rutte en De Jonge hoopten dinsdag de eerste versoepelingen aan te kunnen kondigen, maar die eerste stap – onder meer het onder voorwaarden openen van terrassen en winkels – kan zeer waarschijnlijk niet doorgaan vanwege te hoge besmettingscijfers.

Lees ook: Waarom het kabinet versoepelingen opnieuw voor zich uitschuift

De vele pogingen om het coronavirus te vangen in richtlijnen waren geen onverdeeld succes. Vaak hield het kabinet zich niet aan de eigen doelstellingen. Nog tijdens de eerste golf, op 6 april 2020, adviseerde het Outbreak Management Team (OMT) om vijf voorwaarden te stellen voor versoepeling van de ‘intelligente lockdown’. Het kabinet nam ze alle vijf over: het reproductiegetal R moest lange tijd onder de 1 zijn, er moesten voldoende testcapaciteit zijn en genoeg contactonderzoekers, de druk op de zorg moest laag zijn en er moest een monitoringssysteem komen om nieuwe uitbraken snel op te sporen. Toen er 1 juni 2020 daadwerkelijk werd versoepeld, was het maar de vraag of er wel aan alle vijf de voorwaarden werd voldaan: in de zorg was er nog een stuwmeer aan behandelingen in te halen die tijdens de eerste golf waren uitgesteld. En ook nu is er nog geen systeem om uitbraken snel op te sporen, er wordt nog „gestuurd op de achteruitkijkspiegel” – een uitbraak kan op zijn vroegst twee weken later worden vastgesteld.

In juni kwamen er ‘signaalwaarden’: zodra het aantal positieve tests of ziekenhuisopnames boven die waarden zouden komen, moest er worden ingegrepen – het liefst regionaal. Maar toen veiligheidsregio’s als Amsterdam-Amstelland en Rotterdam-Rijnmond in augustus die signaalwaarden overschreden, werd er niet ingegrepen. Eind september, toen er door het hele land uitbraken waren en de landelijke cijfers boven de signaalwaarden waren gekomen, kwamen er wat strengere maatregelen.

Rond die tijd kwam er een ‘gereedschapskist’ of ‘mandje met maatregelen’ en een ‘escalatieladder’, die uiteindelijk werd uitgewerkt in een ‘routekaart’. Daarin werd uitgewerkt welke maatregelen zouden moeten gelden bij bepaalde besmettingsniveaus, zodat voor iedereen duidelijk was wanneer de horeca dicht moest of sporten in teamverband niet meer was toegestaan. Het beleid moest er voorspelbaarder van worden – maar steeds werden er nieuwe maatregelen verzonnen die niet op de routekaart stonden, van de avondklok tot het sluiten van scholen. En steeds als een maatregel niet op de routekaart stond maar tóch werd genomen, werd de routekaart aangepast.

Terrassen en basisscholen

De afgelopen weken was het kabinet bezig met ‘perspectief bieden’: begin februari openden de basisscholen, misschien zouden de terrassen ook open kunnen, suggereerden Rutte en De Jonge op persconferenties. Dat ging tegen de voorwaarde in die Rutte in januari keer op keer herhaalde: dat er pas versoepeld zou worden als het aantal nieuwe opnames op de IC rond de tien per dag ligt. De afgelopen maanden is dat niveau niet eens in de buurt geweest: half februari waren het er ruim twintig per dag, inmiddels zo’n vijftig.

Het nieuwe stappenplan lijkt geënt op de Britse praktijk: premier Boris Johnson wil de samenleving in vier stappen openen. De tweede stap werd maandag gezet – onder meer terrassen, sportscholen en niet-essentiële winkels mogen weer open. Johnsons adagium „geen datums maar data” – alleen als de besmettingsaantallen laag genoeg zijn, kan de volgende stap worden genomen – lijkt op het Binnenhof geen weerklank te vinden. In kabinetskringen wordt wél weer een datum genoemd: 28 april. Dan zouden terrassen en winkels mogelijk weer open kunnen. Hoewel: De Jonge temperde maandag alweer de verwachtingen. „Als we over de piek heen zijn kunnen we versoepelen.”

Lees ook: Hoe Londen lockdownbevrijdingsdag vierde