Droneklanken in een micro-organische tovertuin

Wie deze dagen het Glazen Huis in het Amsterdamse Amstelpark bezoekt, waant zich even in een biotechnologisch laboratorium. Petrischaaltjes, micro-organismen op kweek, snoeren en printplaten vormen de bouwstenen van MycoMythologies: Patterning, een installatie van de Sloveense kunstenaar Saša Spacal.

Bloed, zweet en tranen stak Spacal in haar werk. Letterlijk. In het midden van de opstelling zien we hoe samples van haar lichaamsvloeistoffen langzaam overwoekerd raken door hoopjes bacteriën. Via een wirwar van slangetjes staat het geheel in verbinding met een vierde kweek, waarin de schimmeldraden van een pruikzwam een kleurrijk verbond aangaan met Spacals microbioom. In vijftig tinten blauw, groen en grijs ontvouwt zich een symbiotisch miniatuurlandschap.

Spacals MycoMythologies is onderdeel van Re:tune, een tentoonstelling van Zone2Source, podium voor kunst, natuur en wetenschap. Het had een interactieve expositie moeten worden, vertelt curator Alice Smits, compleet met workshops en de lancering van een meerjarige School for Multispecies Knowledges. Het liep anders: wegens coronarestricties zijn de tentoongestelde werken voorlopig alleen op afspraak te bezichtigen. Aanmelden kan via de site.

Je zou het ironisch kunnen noemen dat juist Re:tune, een expositie over de verhouding tussen mens en niet-menselijke soorten, werd ingehaald door een wereldwijde pandemie. Smits: „Corona maakt duidelijk dat ons mensbeeld toe is aan een grondige herziening. We moeten ons opnieuw leren verhouden tot andere levensvormen, omdat we op alle mogelijke manieren verstrengeld zijn met de wereld om ons heen.”

Multisoortelijk web

‘Entanglement’, verstrengeling in goed Nederlands, is niet voor niets een modewoord in de hedendaagse ecofilosofie. Neem het werk van de Amerikaanse bioloog en filosoof Donna Haraway, waarin ze korte metten maakt met de westerse idee van de mens als autonome soort. In plaats daarvan staat ze een ‘tentaculaire’ manier van denken voor, waarin de mens is ingebed in een hecht multisoortelijk web. „De wereld is een knoop in beweging”, schrijft Haraway in haar Companion Species Manifesto.

De kracht van Re:tune is hoe de tentoonstelling die complexe ecologische kluwen van concept naar ervaring vertaalt. In Spacals MycoMythologies scant een microscoop non-stop de bonte micro-organische tovertuin. Een computer-algoritme vertaalt minieme verschillen in kleur en reliëf naar wonderlijke grafische patronen op een beeldscherm. Onwillekeurig vraag je je af wie hier de kunstenaar is: mens of schimmel? Ondertussen gonst uit vier luidsprekers een realtime compositie van metalige drones, een soundtrack bij een symbiotisch maakproces.

Lees ook: Sensationele ‘symfonie’ van laserlicht over 1.001 snaren

De nauwe verwevenheid van mens en natuur klinkt tevens in een werk van de Oekraïense geluidskunstenaar Anton Kats. Op de veranda van het Glazen Huis staat diens Sound Crystal, een ‘interactieve sonische sculptuur’ die oogt als een futuristisch vormgegeven geheel van stalen buizen. Wie het frame aanraakt, activeert een gestaag uitdijende collectie ‘field recordings’ uit het Amstelpark. Bezoekers kunnen zelf bijdragen aan de geluidsbibliotheek door met hun smartphone opnames te uploaden via een QR-code.

Een sessie op Kats’ Sound Crystal legt het soundscape van het Amstelpark onder een vergrootglas. We horen geblaf, een snaterende eend, de wind in de bomen. Maar ook stemmen, roeiers op de Amstel, en het razende verkeer van de A10. Wat klinkt is het akoestische equivalent van de keurige gazonnen en strakgesnoeide hagen. Natuur in een menselijke mal.