Imposante voorraad vaccins? Dat valt wel mee, vinden ze bij het opslagbedrijf in Oss

Wie de vaccinatievoorraad zoekt, moet in een gekoelde hal op een industrieterrein in Oss eerst langs vele rijen stellingen lopen, waar de grondstoffen voor medicijnen metershoog opgestapeld liggen. Verscholen in een hoek, achter een hek waar je alleen met de juiste toegangscode kunt komen, staat één pallet waar de witte doosjes met flacons nauwelijks meer dan een meter hoog zijn opgestapeld. Het is de complete voorraad van het veelbesproken AstraZeneca-vaccin, waar nu alleen nog maar zestigplussers mee geprikt mogen worden. Een deel ervan staat op de vroege dinsdagochtend klaar om te worden uitgereden naar huisartsen.

De voorraad van het Pfizer is weinig imposanter: dat vaccin moet bij min zeventig graden worden opgeslagen en daarvoor zijn 24 speciale diepvriezers aangeschaft, die een rij van een meter of dertig, veertig zijn opgesteld. Alle vriezers staan aan - voor het geval dat er morgen een grote levering komt - maar in slechts twee van de vriezers liggen daadwerkelijk vaccins. De voorraad Moderna, dat bij -20 graden opgeslagen moet worden, bestaat uit een paar dozen in een rek.

Movianto, het bedrijf dat de vaccins opslaat, wil maar zeggen: er liggen hier echt niet zo veel vaccins. Tv-programma’s waarin wordt gezegd: „In Oss ligt zó veel” - Mark Kleijn kijkt ze niet eens meer. Kleijn heeft zich als ‘key account manager’ ontfermd over het RIVM. Hij is de „trekpop” die de opdrachten van het RIVM uitvoert. Kleijn zag foto’s rondgaan uit ‘zijn’ magazijn van stellingen vol dozen, tot het plafond aan toe. „Maar dat waren bruine dozen. Daar zitten spuiten en naalden in, en geen vaccins. Die zitten in de witte dozen.”

Lege prikhallen

Over de vaccinvoorraad is de afgelopen weken veel te doen. Er verschenen foto’s van praktisch lege prikhallen op sociale media, sommige prikstraten sluiten omdat er te weinig werk is. Terwijl uit cijfers van het RIVM blijkt dat er meer dan genoeg vaccins zijn: tot nu toe werden er ruim vier miljoen doses geleverd. Er werden drie miljoen prikken gezet. Een miljoen doses zweven ergens tussen de heftruck, waarmee de lading van een fabrikant wordt gelost, en de bovenarm waarin de prik uiteindelijk gezet wordt. Waar zijn ze gebleven?

Een deel ligt dus bij Movianto in Oss. Dat de vaccins in de opslaghal niet meters de lucht in gestapeld zijn , wil niet zeggen dat er geen flinke voorraad is opgebouwd. De flacons met het vaccin zijn klein, maar een paar centimeter hoog. Daar zijn, in het geval van AstraZeneca, elf prikken uit te halen. Een flinke voorraad neemt dus ook niet veel plek in beslag. Er liggen op die pallet honderdduizenden vaccins, net als in de twee vriezers waarin het Pfizer-vaccin wordt opgeslagen. Dinsdag - de dag voor er een levering Pfizer zou binnenkomen - lagen er zo’n 800.000 doses in opslag in de loods in Oss. Dat is veel, stelt Kleijn, vorige week kwamen er grote ladingen binnen en komende week wordt er veel geleverd aan prikkende partijen.

Kwaliteitscontrole

Die ladingen kunnen echter niet direct worden doorgestuurd naar de priklocaties. Er is eerst een kwaliteitscontrole nodig. „Van alle verpakkingen en bijsluiters worden foto’s gemaakt, die naar het RIVM worden opgestuurd. De flacons worden geteld, en de data van de loggers waarmee de temperatuur tijdens het transport wordt gemonitord worden ook naar het RIVM gestuurd. Dat is voor ons een paar uur werk.” Maar het duurt drie dagen voordat het RIVM die informatie heeft verwerkt en de lading vrijgeeft. Pas dan mag er iets met de binnengekomen vaccins worden gedaan.

Een deel wordt omgepakt - omdat er voor is gekozen om specifieke doelgroepen te vaccineren, kunnen huisartsen of verpleeginstellingen niet in één keer een hele ‘tray’ van 195 flacons wegprikken. Zij krijgen een kleiner doosje, waarin vijf flacons of soms zelfs maar ééntje in passen. Dat ompakken gebeurt met de hand en duurt ongeveer een dag, vertelt Kleijn. GGD’s, die meer prikken, krijgen de vaccins wel in de normale verpakking.

Minder dan een week

De voorraad wordt dan in een paar dagen uitgereden. Een gemiddeld flacon ligt inclusief kwaliteitscontrole iets minder dan een week in de opslag in Oss, schat Kleijn. Vandaag gaan er 110.000 doses AstraZeneca en 50.000 Pfizer-vaccins de deur uit, verspreid over zo’n 25 busjes. Die rijden naar GGD-locaties in heel Nederland en naar huisartsen in Noord-Holland. Over de hele week werden er in totaal bijna een miljoen doses naar priklocaties vervoerd.

Maar die miljoen vaccins worden niet allemaal deze week nog gezet. Het ministerie van Volksgezondheid denkt dat er deze week ongeveer een half miljoen prikken worden gezet - hoewel dat aantal wat naar beneden is bijgesteld doordat er met AstraZeneca maar beperkt geprikt mag worden, maar ook mét AstraZeneca zouden er geen miljoen prikken worden gezet.

Dat zit zo: het Pfizer-vaccin is vijf dagen houdbaar als het niet meer op min tachtig graden wordt bewaard - en die tijd wordt soms ook genomen. AstraZeneca kan wekenlang op koelkasttemperatuur worden bewaard. Huisartsen maken daar soms gebruik van, bijvoorbeeld als ze een grote prikdag organiseren en veel mensen een tijdje nadat de lading is binnengekomen in één keer vaccineren, of juist omdat ze mensen in plukjes uitnodigen.

Verspilling

Een deel van de vaccins die nog niet zijn geprikt, ligt soms dus dagen in een koelkast op een andere plek. Maar soms zijn ze ook al geprikt - maar nog niet geregistreerd. Omdat niet alle geregistreerde vaccinaties direct in de centrale database van het RIVM belanden, berekent het RIVM het aantal prikken dat huisartsen zetten. Daarbij wordt ervan uitgegaan dat huisartsen de geleverde doses binnen twee weken hebben gezet, elke dag een gelijk deel. In werkelijkheid, zo claimt het RIVM, gaat het sneller; huisartsen doen er vaak niet echt twee weken over.

Een klein deel van de binnengekomen vaccins wordt überhaupt niet geprikt: geopende flacons die niet helemaal leeg gaan en weggegooid moeten worden. Het RIVM rekent met 5 procent ‘spillage’ - relatief laag voor een vaccinatiecampagne. Van de vier miljoen geleverde doses, worden 200.000 doses nooit gebruikt.