Die tegels eruit is voor iedereen winst

Tot voor kort was de binnentuin van Huis van de Wijk Lydia aan het Roelof Hartplein een betegelde vlakte. ‘Tuin’ kon je de binnenplaats dan ook niet noemen, er was geen groen te bespeuren. Grijze stoeptegels bepaalden het aanzien en na een regenbui stond alles blank.

Nu is het anders. Op initiatief van Luella van Turnhout van GroeneBuurten en buurtbewoner Joris Marsman is de tuin onttegeld en is tuinaarde toegevoegd aan de ondergrond van zand. Nu staat de tuin volop in bloei en kunnen kinderen van het aangrenzende kinderdagverblijf er ‘moestuinieren’. Van Turnhout startte in maart de actie ‘Tegels Eruit in Stadsdeel Zuid’. „We richten ons op de particuliere tuinen van Zuid die we willen onttegelen en vergroenen”, zegt Van Turnhout, die enthousiast de voordelen van een groene tuin aanprijst: biodivers, insektenrijk, klimaatbestendig, gezond.

De transformatie van de binnentuin is „niet alleen mooi en rustgevend, maar dient ook een hoger, gemeenschappelijk doel: omdat Amsterdam versteent en verdicht met midden- en hoogbouw bieden klimaatbestendige tuinen een noodzakelijke uitkomst. Ze voorkomen hittestress en vangen regenwater op.”

Om betegelde tuinbezitters te inspireren vroeg Van Turnhout aan Bureau Binnentuinen van Ralph Stuyver en aan SkyGarden Care om negen voorbeeldtuinen te ontwerpen die belangstellenden kunnen downloaden vanaf de site groenebuurten.nl en tegelseruit.nl. Stuyver beijvert zich sinds 2016 om binnentuinen te vergroenen. Hij initieerde de eerste actie in West onder de titel ‘Tegels eruit, groen erin!’ „Het begon ermee”, aldus Stuyver, „dat ik me afvroeg of er gemeentelijk beleid was voor binnentuinen – nee dus. Ik stelde een beleidsplan van 60 bladzijden op. Dat hielp. Met subsidie van de gemeente kunnen nu tal van projecten georganiseerd worden in verschillende stadsdelen.”

Biotoop voor plantjes en insecten

De voorbeeldtuinen van SkyGarden Care en Stuyver geven antwoord op de vragen van tuinbezitters die willen onttegelen. Zo is het mogelijk dat de gemeente de stoeptegels komt ophalen of je kunt de tegels inwisselen tegen tuinplanten. Deskundige vrijwilligers van Bureau Binnentuinen en van GroeneBuurten (de laatste beschikt over een team van 60 mensen) helpen mee met het daadwerkelijk vergroenen van de tuinen. Ook kunnen afgedankte tegels goed hergebruikt worden, zoals in de nieuwe tuin van Huis Lydia: ze zijn opgestapeld tot muurtjes die tegelijk dienst doen als banken. In de ruimte tussen de tegels ontstaat een kleine biotoop voor rotsplantjes en vinden insecten er een schuilplaats. Ook groene daken en afdakjes zijn zeer gewenst.

Niet alleen Amsterdam, heel Nederland is een offensief begonnen tegen tegels. Het bureau Frank Lee voor duurzame en sociale activiteiten organiseert voor de tweede maal de Nationale Kampioenschappen Tegelwippen. Welke gemeente verruilt de meeste tegels voor groen? Op 30 maart gaven demissionair minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Waterstaat, VVD) en tuinman Lodewijk Hoekstra het startschot om, in een sportieve rivaliteit tussen de gemeenten, het vergroenen te stimuleren onder het motto: ‘Een groener Nederland begint in je eigen tuin’.

Nu al zijn ruim 25.000 tegels gewipt. Ruim 70 gemeenten doen mee. „Als in heel Nederland tegels plaats maken voor gras, bloemperken en geveltuinen worden onze steden en dorpen klimaatbestendig en neemt de biodiversiteit toe”, zegt Eva Braaksma. Het NK Tegelwippen duurt tot en met 30 september. De winnende gemeente – met de meeste gewipte tegels per 1000 inwoners – ontvangt de Gouden Tegel.

Extremere weersomstandigheden

Ook de gemeente Amsterdam ziet in dat grote steden kwetsbaar zijn voor hitte en hoosbuien. Vorige week heeft het stadsbestuur een Hemelwaterverordening opgesteld met regels voor nieuwe gebouwen. Volgens wethouder Laurens Ivens (Openbare Ruimte en Groen, SP) in het persbericht moet de stad „bij het bouwen van woningen en nieuwe wijken rekening houden met de extremere weersomstandigheden waar we steeds vaker mee te maken krijgen”.

De maatregelen die de gemeente gaat nemen zijn onder meer het opvangen van regenwater door het aanleggen van groene daken of het inbouwen van infiltratiekratten die de overdosis aan water opvangen, en deze vervolgens geleidelijk in de grond laten wegzakken. Ivens is ervan overtuigd dat het „echt nodig is daken en tuinen te benutten”.

De voorbeeldtuinen van ‘Tegels eruit, groen erin!’ en GroeneBuurten zijn inspirerend. De bewoner kan kiezen tussen een strakke of natuurlijke tuin. Afhankelijk van de licht- en schaduwsituatie adviseren deskundigen over de keuze van planten, struiken en bomen. „Het succes is groot”, aldus Stuyver en Van Turnhout. Tuinbezitters melden zich massaal om hun tuin te vergroenen en klimaatbestendig te maken. Bij GroeneBuurten krijg je insectvriendelijke planten voor elke meter die je onttegelt en bij ‘Tegels eruit, groen erin!’ kun je gratis grond, planten en advies krijgen in ruil voor tegels.

Eigenlijk is het in Amsterdam nog mooier: bomen zijn gratis als de stamomtrek op 1 meter hoogte dikker is dan 20 centimeter. Zo kan elke bewoner zijn of haar tuin verrijken met een kers, magnolia of appelboom.