Werk kwijt na je vijftigste? Jammer dan: honderden sollicitaties, nog steeds geen baan

De keren dat Theo Kok (54) te horen kreeg dat hij ‘niet binnen het profiel’ paste? Hij is de tel allang kwijt. Dertig jaar had hij als operationeel manager gewerkt bij een cateraar, toen werd hij boventallig verklaard. Meteen begon hij een zoektocht naar een nieuwe baan, maar die verliep moeizaam. In twee jaar verstuurde hij honderden sollicitatiemails.

Slechts twee keer werd hij uitgenodigd voor een gesprek. Vanwege dat profiel dus. Althans, zo werd dat gezegd. Zelf vermoedt Kok dat zijn leeftijd de voornaamste reden was. „Ik snap dat ik niet voor elke functie de gedroomde kandidaat ben, maar zelfs voor vacatures die naadloos aansloten op mijn cv, werd ik afgewezen. Dan ga je nadenken: is mijn cv niet in orde? Mijn motivatie niet aansprekend? Ik heb weleens doorgevraagd. Ik kreeg te horen dat er betere kandidaten waren, maar ik denk dat ze bedoelden: jongere kandidaten.”

Op leeftijd selecteren mag misschien niet, het gebeurt volop, zegt Joop Schippers (65), hoogleraar arbeidseconomie in Utrecht en gespecialiseerd in leeftijdsdiscriminatie. Het is de meest ervaren discriminatievorm bij zoeken naar een baan, blijkt uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Vooral 55-plussers zeggen dit. Maar van kwade opzet is volgens Schippers geen sprake. Hij stelt dat werkgevers vooral uit gewoonte voor een jongere kandidaat kiezen. Een erfenis uit de tijd dat op de arbeidsmarkt relatief veel jongeren en weinig ouderen beschikbaar waren.

„Bovendien was verjonging logisch, omdat het werk vroeger vaak fysiek zwaarder was. Nu we voornamelijk achter bureaus werken, is er geen noodzaak meer. Toch verwacht ik dat het nog wel even zal duren voor die neiging tot verjongen slijt.”

Competenties en drijfveren

Over oudere werknemers bestaan veel vooroordelen: te traag, niet flexibel genoeg, lastig te managen. Onterecht, vinden veel vijftigplussers, maar het lukt zelden dat werkgevers duidelijk te maken. Anne-Marije Buckens (33), die met haar loopbaancentrum 50 Company aan arbeidsbemiddeling voor vijftigplussers doet, ziet het geregeld. „De oudere generatie is, anders dan millennials, niet grootgebracht met het benoemen van hun competenties en drijfveren, terwijl dat juist heel belangrijk is. Twintig jaar ervaring is niet genoeg. Je moet dat ook kunnen vertalen naar wat een werkgever zoekt.”

Buckens gelooft dat werkgevers een stuk minder om de geboortedatum in iemands paspoort geven dan wordt gedacht. „Ik weet uit de praktijk dat er ook genoeg werkgevers bewust op zoek zijn naar ervaring.”

Lees ook de column van Ben Tiggelaar: Het schandaal van leeftijdsdiscriminatie

Bij hen moet de vijftigplusser zien op te vallen. Daar gaat het volgens Buckens vaak mis. „Veel werkzoekenden kijken op vacaturewebsites, schrijven een mail en hopen te worden uitgenodigd. Maar slechts 20 procent van alle beschikbare arbeidsplaatsen komt naar buiten via een vacature, 80 procent wordt intern of via het beschikbare netwerk opgevuld.”

Ze adviseert haar klanten actief rond te vragen en te netwerken, bijvoorbeeld op LinkedIn. „Na een sollicitatiemail weten misschien één of twee mensen op een hr-afdeling wie je bent. Als je 28-jarige buurjongen diezelfde dag een leuke post op LinkedIn zet, zien in een dag wel vijfduizend mensen dat je beschikbaar bent.”

Ze kloppen regelmatig bij Buckens aan: mensen die tientallen jaren een vast contract bij één werkgever hadden en nooit hebben nagedacht over de toekomst van hun loopbaan. „Na ontslag komen ze op een arbeidsmarkt die compleet veranderd is. Ze blijven eindeloos doorzoeken naar datzelfde hoge salaris dat ze na allerlei loonrondes en promoties ontvingen, terwijl dat allang niet meer marktconform is. Of ze ontdekken dat niemand op hun specialisme zit te wachten. Daarom is het zo belangrijk dat mensen al eerder nadenken over hun loopbaan. Een kwart van de beroepen zoals wij die nu kennen, bestaat over tien jaar niet meer. Des te belangrijker dat mensen blijven leren en zich blijven ontwikkelen.”

Discrepantie

Veel vijftigplussers zijn daartoe ook bereid, denkt hoogleraar Schippers, maar vaak weten ze niet wat werkgevers precies verlangen. Het zorgt voor een discrepantie tussen vraag en aanbod. „Aan de ene kant kampen werkgevers met moeilijk vervulbare vacatures en personeelstekorten. Aan de andere kant staan mensen te popelen om aan het werk te gaan, maar komen ze er niet tussen. Ze willen zich best bepaalde kennis en vaardigheden eigen maken, maar dan moeten ze wel weten welke. Bemiddelende partijen, zoals het UWV en loopbaanbegeleiders, moeten meer maatwerk leveren.”

De afgelopen jaren berichtten media regelmatig over oudere werknemers die zich suf solliciteren en niet aan het werk komen. Volgens arbeidsbemiddelaar Buckens is daardoor een eenzijdig beeld ontstaan: de vijftigplusser als slachtoffer van de arbeidsmarkt. Ze verzet zich daartegen. „Het staat haaks op mijn praktijk en bovendien los je er het maatschappelijke probleem niet mee op.”

Sterker, zegt hoogleraar Schippers, die negatieve berichtgeving werkt het probleem juist in de hand. „Als iedereen roept dat je als oudere weinig kans hebt, verstuur je een sollicitatiemail en denk je al bij voorbaat: nou, het zal wel weer niet. En de ontvanger denkt: moet ik die ene sukkel zijn die wel ouderen aanneemt?

Lees ook: Waarom zijn bedrijven toch zo vaak op zoek naar een ‘jonge hond’?

„Er zijn natuurlijk ook goede voorbeelden. Mensen die op hun zestigste nog een bedrijf beginnen of mensen die op hun vijftigste ergens gaan werken en dat met buitengewoon succes tot hun 67ste volhouden. Alleen hoor je daar minder vaak over.”

Dat kan in de toekomst wel eens veranderen, verwacht Schippers. „In veel sectoren dreigt structureel personeelstekort. Dat zie je nu al in onderwijs en zorg, waar gepensioneerde werknemers zelfs wordt gevraagd terug te keren. Dat zal de arbeidsmarktpositie van ouderen verbeteren.”

Theo Kok kan in elk geval aan het lijstje succesverhalen worden toegevoegd. Hij werd via LinkedIn benaderd door een ‘recruiter diversiteit’ en werkt nu als rayonmanager bij een schoonmaakbedrijf. Voor een fractie van het salaris dat hij na dertig jaar bij zijn vorige werkgever had opgebouwd, dat wel. „Maar ik ben allang blij dat ik weer aan het werk ben.”