Vrouwelijke lijsttrekkers krijgen minder media-aandacht

Omdat de media in het verkiezingsnieuws ‘corona’ als het dominante onderwerp namen, kende deze campagne weinig politiek conflict. Dat werkte in het voordeel van VVD en D66 en in het nadeel van de linkse oppositie, die zich niet tegen het coronabeleid van het kabinet kon of wilde keren. Het gevolg van deze ‘haast gedepolitiseerde campagne’ was de afkalvende aandacht van de kiezers, die in de laatste twee weken van de campagne steeds vaker het politiek nieuws links lieten liggen.

Dat blijkt uit onderzoek van de vakgroep politieke communicatie van de Vrije Universiteit Amsterdam naar media-aandacht voor de verkiezingen en het effect daarvan op de kiezers. Nieuwsmedia stellen zich ‘volgend’ op bij het kiezen van de verkiezingsthema’s, stelt onderzoeker Wouter van Atteveldt. Als de oppositie er niet voor kiest, of niet in slaagt, om bijvoorbeeld de toeslagenaffaire of het klimaat tot een thema te maken, dan is het voor de media lastig om deze onderwerpen alsnog groot op de agenda te krijgen.

Verder krijgen vrouwelijke lijsttrekkers minder media-aandacht dan mannelijke. Dat blijkt uit onderzoek van VU-onderzoeker Loes Aaldering en Daphne van der Pas van de Universiteit van Amsterdam. Zij doen onderzoek naar de rol van gender in de politiek. Hun conclusies stroken met eerdere studies uit vergelijkbare landen met een meerpartijenstelsel. Dit keer was het extra relevant omdat een record aan vrouwelijke lijsttrekkers meedeed. Opmerkelijk aan de campagne, zegt Aaldering, was dat lijsttrekkers Sigrid Kaag (D66) en Lilianne Ploumen (PvdA) het seksisme tot een thema maakten. „Maar dat hielp niet genoeg. Het blijft een hardnekkig patroon.”

Lees ook: VVD’ers lijken niet op PVV’ers en de jonge man zweeft het meest

Beste leider: Marijnissen

Het gebrek aan aandacht voor vrouwen maakt voor de waardering van de kiezers niet uit, zo blijkt uit de VU-enquête over de leiderschapskwaliteiten. Lilian Marijnissen (SP) is volgens de ondervraagde kiezers de beste leider, ze kreeg een hogere waardering dan Rutte (VVD) en Kaag. Die waardering is tijdens de campagne ook behoorlijk gestegen. De waardering van Ploumens leiderschapskwaliteiten daarentegen, daalde flink. De snelste daler was Wopke Hoekstra (CDA). Thierry Baudet (Forum) en Sylvana Simons (Bij1) kregen de laagste rapportcijfers.

Een goed imago als leider leidt niet direct tot stemmenwinst, zo is gebleken. De vrouw met de hoogste cijfers, Marijnissen, verloor vijf zetels. De man met de dikste onvoldoende, Baudet, won er juist zes. Wel zie je dat de waardering voor Kaag tijdens de campagne sterk is gestegen, terwijl Hoekstra en Ploumen juist flink daalden. Dat zal bijgedragen hebben aan de goede uitkomst voor D66 en de teleurstellende resultaten voor CDA en PvdA.

Volgens Aaldering speelt het geslacht van een lijsttrekker voor de kiezers nauwelijks een directe rol in hun stemkeuze. Indirect heeft het gebrek aan media-aandacht wel effect: weinig aandacht betekent minder zetels, zo blijkt uit diverse onderzoeken. Zij stelt dat vrouwelijke politici zich moeten verhouden tot het feit dat de stereotype masculiene eigenschappen grotendeels overeenkomen met die van een leider: intelligent, daadkrachtig, dominant. Terwijl de stereotype feminiene eigenschappen juist niet stroken met die van een leider: warm, vriendelijk, emotioneel. „Vrouwen zitten altijd met dit dilemma: aan de ene kant moeten ze voldoen aan het stereotype van de leider, aan de andere kant aan het feminiene stereotype.”

Lees ook: Welke partijen waren het meest in beeld?

Integer en daadkrachtig

Vrouwen die willen leiden moeten dus een afgewogen mix van masculiene en feminiene eigenschappen tentoonspreiden. Aaldering: „Dat zag je bij Sigrid Kaag, die een nieuw leiderschap propageerde: integer (feminien), moedig en daadkrachtig (masculien). Ze zette Rutte weg als niet moedig en standvastig genoeg, omdat hij met alle winden zou meewaaien.” Lilianne Ploumen was volgens de onderzoeker minder gefocust op het leiderschap, en meer op de inhoud: solidariteit, de ander helpen – linkse waarden. Aaldering: „Veel thema’s die wij links noemen, worden als feminien beoordeeld. Gendergelijkheid is überhaupt een thema wat als links wordt beschouwd”.

Over het lage rapportcijfer van Sylvana Simons, die met één zetel nieuw in de Kamer komt, zegt Aaldering: „Simons blijft vaak kalm, legt alles rustig uit. Toch wordt ze geweerd bij programma’s omdat ze ‘polariserend’ zou zijn. En dan nodigen ze wel Baudet uit. Een zwarte vrouw met een sterke mening, witte mensen vinden het lastig om daarmee om te gaan. We houden er niet van als onze stereotypes worden verstoord.”