Welk ei past bij mij?

210 stuks, omgerekend 13 gram per dag. Dat is hoeveel eieren Nederlanders gemiddeld per jaar eten. Een kip legt ongeveer 300 eieren per jaar. En omdat ze ook voor de export leggen, telt Nederland zo’n 33 miljoen leggende hennen. Die kippen eten, poepen en nemen af en toe een stofbad. Hun broers hebben ze nooit gekend. De meeste haantjes, zo’n 40 miljoen per jaar, worden binnen een dag vergast.

Hè bah, ongezellig, zo bij het ontbijt.

Van alles waar je bij een ei minder blij van wordt, lijken consumenten het meest bezorgd over dierenleed. Een goed ei is een diervriendelijk ei. Eerst is daarom, in 2012, een einde gemaakt aan de legbatterij. Hoewel daarmee niet alle kooi-eieren zijn verdwenen – de horeca gebruikt ze nog en de levensmiddelenindustrie stopt ze bijvoorbeeld in cake en mayonaise – is er in het eierschap wel een nieuwe ondergrens gekomen. Het scharrelei. Waarvan de Dierenbescherming zegt: echt scharrelen doen die kippen niet, want ze zitten met z’n negenen op één vierkante meter en ze zien nooit het daglicht.

Om die reden is er het ‘Beter Leven’-keurmerk. Één ster: net zoveel ruimte als een scharrelkip – negen kippen per vierkante meter – maar met graan, stro en pikstenen als afleiding én een overdekt uitloopje naar buiten. Vanaf twee sterren vrij en beschut buiten lopen, een derde ster geeft de kip nog meer binnenruimte. Een biologisch ei is altijd een driesterrenei. Een ‘On the way to PlanetProof’-ei kan van nul tot drie sterren hebben – de nadruk ligt bij dit keurmerk op milieu. Er gelden normen voor bijvoorbeeld energieverbruik, uitstoot van ammoniak en fijnstof, en voor verpakkingen. Een PlanetProof-scharrelkip krijgt bovendien iets meer ruimte dan een standaard scharrelkip. In de praktijk hebben de meeste PlanetProof-eieren overigens drie sterren.

Vogelgriep

Intussen zeggen die sterren weinig zolang de ophokplicht geldt en leghennen niet naar buiten mogen om besmetting met de vogelgriep te voorkomen. Een tweesterrenei is op dit moment maar één ster waard, een vrije-uitloopei is in feite een scharrelei. Het zoeken is dus naar de kip die zonder vrije uitloop de beste binnenruimte heeft, zoals die van Rondeel of Kipster.

Over de milieubelasting van een ei zegt Beter Leven sowieso niet zoveel. Je kunt alleen zeggen dat een buitenkip in algemene zin voor meer uitstoot zorgt dan een kooikip die met vijftien hennen heel efficiënt op een vierkante meter zit. Een ongemakkelijke waarheid.

Zo zijn er wel meer ‘uitdagingen’ in de eierbranche. Sinds het einde van de legbatterij – meer ruimte voor gefladder – is de uitstoot van fijnstof toegenomen. Kippen die naar buiten gaan, hebben meestal ook meer eten nodig, en dat levert dus een hogere voetafdruk op. Een hogere kwaliteit voedsel kan dat oplossen, maar dat is dan vaak weer voedsel dat ook voor menselijke consumptie gebruikt kan worden. Ook niet ideaal. En waar komt dat voedsel vandaan? Nu nog krijgen kippen veel soja(schroot) en mais uit verre landen, dat maakt de CO₂-belasting niet bepaald kleiner.

Zo is er meer. Tot 2018 werden de kippensnavels gekapt. Sinds dat niet meer mag, kunnen agressieve kippen elkaar makkelijker verwonden. Bij vrije-uitloopkippen is er dan weer een groter risico op vogelgriep, die in zeldzame gevallen op mensen kan overslaan. Maar kippen binnenhouden vinden consumenten zielig, terwijl veel mensen zich, mede door corona, tegelijkertijd druk maken over het overspringen van dierziekten op mensen. Dat wringt.

Haantjes

En dan die heikele haantjes, die als ze uit het ei komen van de leghennen worden gescheiden en vergast, omdat ze geen eieren leggen en moeilijk vet te mesten zijn. In Duitsland is daarover veel discussie, daar zit een verbod in de pijplijn op het doden van eendagshaantjes. Ook Frankrijk zit op dat spoor.

In Nederland lopen de emoties minder hoog op, maar wordt wel gezocht naar oplossingen. Inmiddels kan het geslacht van de kip worden bepaald voordat het ei wordt uitgebroed, door een drupje vloeistof uit het ei te halen en te testen. Zo verkoopt Jumbo sinds vorig jaar de eieren van Respeggt, ‘zonder kuikendoden’. In Ovo, een biotechbedrijf in Leiden, verkoopt de techniek aan broederijen. Brekend nieuws: de eerste 150.000 hennen van In Ovo, waarvoor geen haantjes zijn vergast, leggen dit voorjaar hun eerste eieren. Die gaan naar Duitsland en naar één Nederlandse supermarkt. „Uiteindelijk moet het geen nicheproduct blijven”, zegt Wouter Bruins van In Ovo. „Alle broederijen moeten de machines kunnen kopen, zodat het hele schap girls only kan worden.” Los van merk, sterren of prijs.

Intussen is in Duitsland de vraag opgelaaid: tot hoeveel dagen broeden is ‘haantjesabortus’ ethisch verantwoord? Vanaf welke dag kan een embryo pijn ervaren? Als je lang genoeg wacht, een dag of veertien, kun je met licht bij bruine kippen zelfs door de eierschaal heen het geslacht zien. Anderzijds: hoe vroeger je test, hoe onbetrouwbaarder de uitslag. In Ovo en Respeggt halen de haantjes er nu op de negende broeddag uit. Een afweging van accuratesse, snelheid en ethiek – hoe arbitrair ook.

Het duurt nog wel even voordat alle eendagshaantjes de wereld uit zijn. Bruins verwacht dat het komend jaar zo’n vijf miljoen haantjes gered kunnen worden.

Je kunt het ook omdraaien, zoals Kipster en GeluksVogel doen. Daar worden de haantje ook niet vergast, maar worden ze nog vier maanden vetgemest en komen ze daarna in het schap als haanburger, grillworst of hanensoep. Het is niet de duurzaamste manier om kip te eten, zolang voor een haan meer voer nodig is dan voor het vetmesten van vleeskuikens. Maar zo wordt wel de rol van het dier in het voedselsysteem ter discussie gesteld, zoals Kipster-eigenaar Ruud Zanders het zegt. „Ik vind het ethisch krom om de haantjes te aborteren. Waarom zou je die moeite nemen zolang je ook vlees van de kip eet?”

Op hun beurt, vindt Zanders, zouden kippen geen voer moeten krijgen waarmee je ook mensen kunt voeden. Dieren zouden het moeten doen met de restjes uit de voedingsindustrie. Zo krijgen Kipster-kippen wat overblijft bij bakkerijen. „Door niets op het land te telen speciaal voor kippen, kun je de CO₂-voetafdruk halveren”, zegt Zanders. Maar met alleen reststromen kunnen nooit alle varkens, kippen en koeien gevoerd worden. Zanders: „Dan blijft misschien maar 10 procent van de kippen over.”

Zanders vindt dat geen doembeeld. De kippenboer met 70.000 leghennen, werkt nu aan een vegan ‘ei’, plantaardige vloeistof die eruitziet als eierkluts, om roerei van te maken. „In het huidige systeem geven we planten aan de kip, die er vervolgens eieren van maakt. Als je met minder dieren toch roerei wilt eten, waarom dan niet van planten?”

Welk ei past bij mij?

In de supermarkt zijn allerlei merk-eieren te koop naast de merkloze eieren. Aanduidingen als mais, omega-3 of granen zeggen niets over duurzaamheid of dierenwelzijn. Net zo min als ‘natuurfarm’ of ‘streekproduct’. En een stoere naam als Egg Republic levert gewoon een scharrelei op. Hieronder zeven merken die allemaal iets anders doen voor dier en milieu.

Kipster

Drie sterren Beter Leven

Planet Proof

6,7 kippen per vierkante meter binnenruimte

Geen vrije uitloop

Laagste C0₂-uitstoot

Haantjes blijven tot vijftien weken leven

Witte eieren (minder voer nodig voor de kippen)

Voer grotendeels uit reststromen

26 cent per ei bij Lidl

Rondeel

Drie sterren Beter Leven

Planet Proof

6,7 kippen per vierkante meter binnenruimte

Geen vrije uitloop, bosrand om te scharrelen

Voornamelijk lokaal voer en duurzame soja

34 cent per ei bij Albert Heijn

Gijs-ei

Drie sterren Beter Leven

Vrije uitloop

Europees voer

Zorgboerderij

Samenwerking met Milieudefensie

33 cent per ei bij Plus

Blije Kip Witjes

Drie sterren Beter Leven

Planet Proof

Vrije uitloop

Witte eieren (minder voer nodig voor de kippen)

Blije Kip heeft hiernaast nog zes soorten eieren, met twee of drie sterren voor Beter Leven

35 cent per ei

Geluksvogel

Drie sterren Beter Leven

Biologisch

Kippen scharrelen vanuit een mobiele kippenkar wekelijks naar een nieuw stuk grasland (voor beter bodemleven en minder dioxine in het ei)

Haantjes worden vetgemest tot zestien weken

50 cent per ei bij Ekoplaza

Oerei

Scharrelei (6,1 kippen per vierkante meter)

Planet Proof

Kippen eten insecten en Europese granen en zaden

Witte eieren

33 cent per ei

Respeggt

Twee en drie sterren Beter Leven

Vrije uitloop of biologisch

Eieren met haantjes worden niet uitgebroed om het doden van eendagshaantjes te voorkomen

40 cent per ei bij Jumbo