Achtergelaten bouwmateriaal, bewijs voor een platte aarde en andere galerietips

De zoektocht van Marina Rheingantz

Het mooiste schilderij dat ik de afgelopen maanden zag (oké, met gesloten musea) was Noturno em Si Maior van de Braziliaanse Marina Rheingantz. Het hangt bij de Antwerpse galerie Zeno X en toont, nou ja, een nachtelijk landschap. De achtergrond is grijsblauw en vegerig, daaroverheen barsten brokken kleur naar buiten (veel rood, plukjes geel en groen) en het geheel wordt afgerond met een stevige vlaag wit, die zich als vuile sneeuw op de kleur heeft vastgezet. Noturno em Si Maior gaat niet over de actualiteit of de maatschappij, het is eigenlijk alleen kleur en verf, en toch kon ik mijn ogen er niet vanaf houden – terwijl ik heen en werd geslingerd tussen puur kijkplezier en de vraag waarom dit schilderij in vredesnaam zo goed is.

Die vraag werd prangender door de rest van de expositie. Rheingantz (1983) is een van de interessantste jongere landschapsschilders van het moment. Haar oeuvre is vooral gebaseerd op een geweldig gevoel voor kleur en ritme – niet voor niets heet deze expositie Madrigal en geeft ze haar doeken vaak titels van muziekstukken. Maar wat haar oeuvre echt fascinerend maakt is het zoekende, het experimentele ervan. Sommige doeken, zoals Noturno… en het bijna even grote Aurora (2020) zijn meesterwerken: zinderende composities van kleur en ritme en verleiding. Maar pal daarnaast hangt dan ineens een schilderij (Cacau, 2020) waarvan het ‘recept’ bijna hetzelfde is, maar dat naar Rheingantz’ hoogste maatstaven behoorlijk de mist in gaat, en dat geldt in mindere mate ook voor een doek als Starlight (2020), een (veel figuratiever) avondtafereel waarbij regen en rivier naadloos in elkaar overgaan. Natuurlijk is het jammer dat niet alle doeken even geweldig zijn, maar dat onderzoekende maakt Rheingantz juist interessant: een kunstenaar die zulke meesterlijke schilderijen kan maken, maar daar niet automatisch genoegen mee neemt, is om in de gaten te houden.

Hans den Hartog Jager

Experimenten die bewijzen dat de aarde plat is

De aarde is rond. Ja, klopt, maar hoe weet je dat zo zeker? Fotograaf Philippe Braquenier benadert het andersom: hij vertrekt vanuit het geloof dat de aarde plat is. Tijdens een werkperiode in Canada ontmoette de Belgische fotograaf zogeheten flat earthers, aanhangers van de moeder van alle complottheorieën: het geloof dat de aarde plat is. Zij vertelden hem, in de kroeg, over de experimenten die zouden bewijzen dat de aarde inderdaad niet rond, maar plat is.

Centraal in The Ravestijn Gallery in Amsterdam – waar nu Earth not a Globe, Braqueniers fotoserie over de flat earth-beweging te zien is – staat een van die experimentele ‘bewijzen’: in metalen grepen hangt een verticale cirkel van losse, transparante glazen flesjes water. Het maakt niet uit onder welke hoek je het flesje hangt, het water houdt altijd een recht oppervlak. Niet krom! Dus is de aarde plat.

De helderheid van die drogredenering fascineert, ook op de prachtig gestileerde foto’s van vergelijkbare experimenten die Braquenier nadeed: een ei in een glas met water zinkt, een ei in een glas met zout water dobbert: hoe kan dat? Zwaartekracht bestaat niet! Zonlicht dat in een prisma valt geeft een rechte regenboog. De regenboog in de lucht is krom, ergo: we leven onder een ronde, glazen koepel.

In een tijd van toenemende polarisatie tussen ‘viruswappies’ en mensen die de coronamaatregelen gehoorzamen, is het verfrissend te zien hoe Braquenier de brakke redeneringen van de flat-earthers schijnbaar met veel geduld en zonder oordeel in beeld brengt. Oordeel zelf, lijkt de boodschap.

Earth not a Globe doet je, met die opmerkelijke experimenten, nadenken over hoe je zelf je oordeel vormt over fenomenen die zo groot zijn dat ze de ervaring overstijgen. Vertrouw je bestaande informatie? Of ga je op zelf onderzoek uit? Deze huis-tuin-en-keuken-experimenten zijn uiteindelijk weinig overtuigend, maar met zijn prachtige foto’s laat Braquenier wel mooi zien hoe wankel het geloof in de waarheid is.

Thomas van Huut

Geschiedenis is een kwestie van zwerven

Het is alsof er stoom komt uit het geplette colablikje, dat samen met een rietje achter een glazen deurtje zit. Het geplette colablikje, het rood-wit gestreepte rietje, de kartonnen beker van cola (ook geplet) ogen extra giftig achter het deurtje door de wolkjes die in contrast zijn met het knalblauw waar ze op liggen. De Roemeense kunstenaar Liviu Bulea maakte een installatie met dit glazen deurtje verstopt tussen bouwmaterialen als mozaïektegeltjes, karton en hout. Dat het hier om een weinig vrolijk tafereel gaat, is duidelijk. Dit is geen commentaar op een consumptiemaatschappij of ander politiek statement: dit zijn de laatste restjes achtergelaten bouwmateriaal fascinerend in elkaar gezet.

Bulea groeide op in het plaatsje Turda, dat enerzijds natuur aan de stadsgrenzen heeft, anderzijds een centrum van grijze gebouwen en vervuilde grond en lucht kent. Waar de straten verlaten zijn piept soms wat groen door het cement, op de meeste plekken zijn de grassprieten echter bedekt door cement. Bulea omschrijft zichzelf als een installatiekunstenaar in de maatschappelijke praktijk. Een begrijpelijk typering voor wie de twee installaties van een stukje stad (eentje met het hoopvolle woordje ‘uitgang’ opgelicht door een TL-buis) in galerie Chrysalid in Rotterdam ziet.

De geschiedenis van de mens is de zwerftocht die hij maakt. Dat is de rode draad in de tentoonstelling Of wandering concrete and a displaced camera waar behalve werk van Bulea (er hangen ook collages) ook foto’s van de in Afghanistan geboren fotograaf Ferdows Faghir te zien zijn. Hij woont vanaf zijn twaalfde in Rotterdam en keert af en toe terug naar Afghanistan, op zoek naar zijn wortels.

De wand met kleine pasfotootjes met gezichten die uit een ver verleden lijken te komen gemaakt vanuit een zelfgebouwde Afghan Box Camera (toestel en donkere kamer ineen) zijn door hun wat afwachtende blik een mooi contrast met de verzorgde kleurenfoto’s die Faghir ook maakte: zes vrouwen bij elkaar. Op hun gemak wachten ze het moment af dat de fotograaf klaar is. Hetzelfde geldt voor de groep jonge jongens, ook hier een blik van vertrouwen. Of Faghir zijn wortels vindt, lees je niet aan de foto’s af – wel dat hij er genoeg bij hoort om rustig het juiste moment van de klik af te kunnen wachten.

Toef Jaeger